vv Oldenzaal

Zo’n 750 jaar geleden kreeg Oldenzaal stadsrechten. Het exacte jaartal weet men helaas niet. Het document waarin dit is vastgelegd, is door branden en plunderingen verloren gegaan. Er is nog een oorkonde uit 1296, waarin een Utrechtse bisschop verklaart dat zijn voorganger Otto, stadsrechten heeft geschonken aan Oldenzaal. Vanaf dat moment mocht Oldenzaal zich officieel een stad noemen.

De oprichting van vv Oldenzaal is van een recenter datum namelijk 24 mei 1914 waardoor de geschiedenis van de club wat makkelijker weer te geven is. Toch is de wijze waarop ‘Hennie Pool ‘100 jaar vv Oldenzaal’ in woord en beeld brengt van grote klasse en daarvoor is een diepe buiging op zijn plaats. Wij nemen wat grotere stappen met oog voor de vele vreugdevolle en pijnlijke momenten van vv Oldenzaal. Volgens het voetbalarchief vond het oprichtingsfeest plaats in café Hazewinkel aan de Bentheimerstraat waar een stoere Romeinse sportnaam werd gekozen te weten, voetbalvereniging ‘Spartaces’. De eerste wedstrijd was op een veld aan de Hengelosestraat en de tegenstander de plaatselijke OFC. De bal werd aangeschaft na een collecte onder de plaatselijke bevolking maar de wedstrijd ondanks de strijdvaardige naam verloren met 8-0 vanaf nu kon het kon alleen maar beter gaan.

In 1916 meldde Spartaces zich bij de Twentsche voetbalbond aan voor de competitie en werd ingedeeld in de 3e klasse A. De eerste wedstrijd speelde de club tegen de Enschedese Boys 4 en het duel eindigde in een 3-0 overwinning. Op 24 oktober 1916 moest Spartaces haar naam wijzigen om verwarring met de Rotterdamse voetbalclub Sparta” te voorkomen. Vanaf die datum wordt ‘Oldenzaal’ de voernaam maar niet voor iedereen. Ook vandaag de dag komt de oude naam terug in het verenigingsleven. De huidige supportersvereniging heet “De Spartaan” en het jaarlijkse mixtoernooi draagt de naam “Sparta dag”.

Een van de laatste wedstrijden in het seizoen 1917/1918 was tegen de medeconcurrent voor de tweede plaats: Rijssen Vooruit. Oldenzaal won met 8-0 en werd tweede op ruim 8 punten achterstand op kampioen Luctor et Emergo. In dit seizoen leverde Oldenzaal ook voor het eerst een speler voor het Twents Voetbal Bondselftal: Doelman Johan Jansen. 

1918: Na de oorlog de Spaanse griep.

De 1^e wereldoorlog loopt ten einde maar nu was het de ‘Spaanse griep’ die veel leed veroorzaakte. De wereld werd getroffen door een pandemie die aan een geschatte 50 tot 100 miljoen mensen het leven kostte. Een veelvoud van het aantal slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. Dat Oldenzaal in het seizoen 1918/1919 in de maand oktober geen elftal op de been kon brengen is natuurlijk vervelend maar in het grote geheel een voetnoot. Ook in Nederland vielen er naar schatting meer dan 40.000 doden. In de Achterhoek waar de griep met de treinreizigers en het station Zevenaar uit Duitsland, de regio binnenkwam vielen tientallen slachtoffers.

1919: Een prima herstart.

In het seizoen 1919/1920 hernam het competitievoetbal zich met voor Oldenzaal het eerste kampioenschap. De competitie verliep zeer gunstig. Oldenzaal verspeelde thuis geen enkel punt. Toch leidde in die tijd een kampioenschap niet altijd tot promotie. Daarvoor moest er eerst een na competitiewedstrijd spelen tegen de nummer laatst van de hogere klasse. Op 6 juni 1920 werd de promotie/degradatiewedstrijd tussen Oldenzaal tegen “Fiks en Niks” gespeeld in Boekelo. De eindstand werd 2-1 voor “Fiks en Niks”, zodat er geen promotie plaatsvond.

De vereniging Oldenzaal en haar tegenstanders mochten zich in die tijd omkleden bij café Hegeman Hengelosestraat 154. Tot dan toe had men zich gewoon op het veld moeten omkleden. Het Nederlandse voetbal stond qua organisatie nog in de kinder-voetbalschoenen. Bij regelmaat werd een competitie indeling veranderd zo ook voor het seizoen 1920/1921. vv Oldenzaal werd ingedeeld in de 1^ste klasse van de TVB en eindigde op de derde plaats.

Na twee succesjaren bij SC Enschede wordt in 1927 Tim Coleman trainer van Oldenzaal. Hij staat op de foto als derde van links in een vrolijk geblokte trui met een witte col. Coleman was de kampioenstrainer van SC Enschede. En ook in zijn tweede seizoen (1928-1929) maakt Tim Coleman vv Oldenzaal eveneens kampioen, zij het van de vierde klasse. Coleman blijft nog één jaar trainer bij Oldenzaal, waarna hij bij twee andere
Nederlandse clubs emplooi vindt. Na zijn vertrek degradeert Oldenzaal overigens weer. Het verhaal over deze bijzondere trainer is terug te vinden in een artikel uit het blad Sportwereld.

Sportpark Het Heuveltje.

Oldenzaal kreeg in 1922 de beschikking over het legendarische voetbalveld ´t Heuveltje aan de Haerstraat. Het veld werd gehuurd van de Stichting Ontwikkeling en Ontspanning. Deze stichting was in het leven geroepen door textielfabrikant H.P. Gelderman en zonen ten behoeve van zijn werknemers. In de voetbalgeschiedenis van de vereniging neemt het Heuveltje een belangrijke plaats in. Van 1922 tot 1976 was het de thuishaven van de vereniging.

1930/1931: Na de vreugde het verdriet.

Dit seizoen kwam Oldenzaal in de competitie met vijf elftallen uit en sinds 1929 weer met een jeugdelftal. De vereniging hoopte met de opvolger Jack Curtis de opgebouwde kwaliteit van de selectie verder uit te diepen. Dat de snel op elkaar volgende promoties van de afgelopen jaren toch teveel van het goede was, bleek dit seizoen. Oldenzaal eindigde als laatste met een schamele drie punten. Dus promotie-degradatie wedstrijden tegen het Enschedese Phenix, kampioen van de vierde klasse. Op 30 mei 1931 werd het thuis een gelijkspel Oldenzaal – Phenix  2-2.  Doelpunten voor Oldenzaal: Velthuis en Kolbrink. Op 6 juni 1931 moest de beker helemaal leeg gedronken worden met een verpletterde uitslag: Phenix – Oldenzaal   5-0. Een pijnlijke situatie voor de vereniging die de laatste jaren zo lekker op stoom was geraakt.

Na de degradatie in 1931 naar de 4^e klasse NVB en de matige klasseringen in de daarop volgende seizoenen, komt het goede voetbal langzaam aan weer terug bij de club. In 1937 lukte het als kampioen en winnaar van de nacompetitie om de 3e klasse te bereiken.

Voetballen tijdens de 2e Wereldoorlog.

De oorlogsdreiging was in september 1939 zo sterk dat Nederland het leger moest mobiliseren. Dat betekende dat vele voetballers, scheidsrechters en bestuursleden hun militaire dienstplicht moesten vervullen. Gedurende 1938/1939 was de Oldenzaal selectie in de 3e klasse A terug te vinden maar van een normaal verloop van de competitie was geen sprake. Daarom stelde de KNVB een noodcompetitie in, zonder promotie en degradatie. De Bond deelde de clubs uit de districten opnieuw in. Oldenzaal kwam met trainer Läufer in de B-klasse te spelen, echter nog voor deze competitie ten einde was, brak de oorlog uit.

Onder druk van de bezetter moest de KNVB echter de competitie weer hervatten. Zij wilden het dagelijks leven zo ‘gewoon’ mogelijk laten doorgaan. In het seizoen 1940/1941 werd GVV Eilermark uit Enschede kampioen in een wedstrijd in en tegen VV Oldenzaal. Bewegende beelden van deze wedstrijd zijn gemaakt op sportterrein ’t Heuveltje. De Twentse derby uit de 3e klasse Oost eindigde in 1-1.

1943: Luchtgevechten tijdens de wedstrijd.

Op 10 oktober 1943 stond de plaatselijke derby tegen Quick ’20 op het programma. Om twee redenen een bijzondere wedstrijd want allereerst door de oorlog waren de katholieke voetbalbond en de algemene NVB samengevoegd. Daarvoor waren confrontaties in een competitie niet mogelijk. Ten tweede was er de oorlogssituatie die op die dag wel heel erg aanwezig was. Tijdens de wedstrijd hoorde men het geluid van afweergeschut en explosies. Enkele Duitse vliegtuigen scheerden over de stad en er braken luchtgevechten uit met Amerikaanse bommenwerpers. Er werd luchtalarm gegeven en drommen toeschouwers vluchten naar huis of zochten dekking. Een uur later werd het sein veilig gegeven en eindigde de wedstrijd Quick ’20 – VV Oldenzaal in 2-2. De wedstrijden in de oorlog trokken veel toeschouwers want men zocht vertier en ontspanning.

1944: Het onrecht wordt rechtgetrokken.

Het was een hele opluchting dat de KNVB in het voorjaar 1944 , ondanks de oorlogsomstandigheden, toch promotiewedstrijden liet spelen. Oldenzaal, de nummer één van de 3e klasse B, trof tegenstander T.A.R. uit Losser uit de 3e klasse A. De eerste wedstrijd op 19 maart werd thuis met 0-3 verloren en op 26 maart was de return: T.A.R. won met 4-2 en zou dus promoveren. Dinsdagmiddag 28 maart 5 minuten over half drie kwam er een telefoontje binnen van een bestuurslid van voetbalclub O.S.V. Hij deelde mee dat T.A.R. een onrechtmatige speler had opgesteld. Oldenzaal besloot de KNVB hiervan in kennis te stellen en op 14 april verklaarde de bond de laatst gespeelde wedstrijd ongeldig. Deze moest in Oldenzaal worden overgespeeld. Op 23 april waren er 3.800 toeschouwers langs de lijn en zagen dat Oldenzaal de zeer beladen wedstrijd met 5-0 won door 2 keer Appie Velthuis en 3 maal Gerard Rosens. v.v. Oldenzaal promoveerde naar de tweede klasse wat een prachtig cadeau is voor de vereniging die dat jaar zijn dertig jarig jubileum viert.

1945: Inkt zwarte bladzijde in de historie van VV Oldenzaal

In het laatste oorlogsjaar werd geen competitie georganiseerd. Er werd ook nauwelijks gevoetbald. Tijdens de algemene ledenvergadering op woensdag 12 september 1945 werden de leden van vv Oldenzaal, die door de oorlog het leven lieten, herdacht. Dat waren de eerste elftalspelers Henk Rosens en Johan Endeman. Johan en Henk werden eind 1944 door de Gestapo van hun bed gelicht. Zij waren één dag van hun werk thuis gebleven en werden beschuldigd van sabotage. Ze werden naar een kamp in Osnabrück gebracht. Johan stierf op 16 februari 1945 aan difterie en Henk op 17 maart 1945 in het ziekenhuis te Orbeck. Minder bekend maar eveneens tijdens de bezetting overleden zijn de Oldenzaalspelers: J. Lansink, C. ter Stege, H. Spit en A. ten Velthuis. Op de website van de gemeente Oldenzaal wordt verder ingegaan op de oorlog en haar geschiedenis.

Aanloop naar het betaaldvoetbal avontuur.

Wedstrijden met duizenden toeschouwers langs de lijn, waarvan een deel kon plaats nemen op de klassieke tribune die in 1922 werd gebouwd met een knipoog naar de Dudok tribune in Hilversum.

In het seizoen 1946/1947 strijden Oldenzaal en VV Rigtersbleek om de 2e klasse titel. Op de 2e pinksterdag, op De Waarbeek te Hengelo, trekken de Enschedeërs met 3-2 aan het langste eind ondanks twee doelpunten van Gerard Rosens.

In het seizoen 1949/1950 zakt de selectie verder weg en degradeert naar de 3e klasse maar veert in 1951/1952 op met een kampioenschap en een terugkeer naar de 2e klasse.

Van amateurvereniging naar het professionele voetbal.

In 1955 werkte bij textielfabrikant H.P. Gelderman en Zonen 2.069 mensen. Zo ook voorzitter Gerard Velthuis, portier en vicevoorzitter Dirk Krabbendam, administrateur. Samen met trainer Hennie Möring, voormalig speler van Sportclub Enschede, wisten ze Gelderman te overtuigen dat vv Oldenzaal niet kon achterblijven ten opzichte van andere clubs in de regio. In Enschede, Hengelo en Almelo speelden respectievelijk Sportclub Enschede, Enschedese Boys, VV Rigtersbleek, Heracles en Tubantia betaald voetbal.

Op 5 maart 1955 liet Oldenzaal de KNVB weten dat ze in aanmerking wilde komen voor een proflicentie. De club kon voldoen aan de eisen van de bond, zoals een waardige accommodatie en een financiële buffer. De bond ging akkoord en de vereniging kreeg een plaats in de sectie betaaldvoetbal. Hennie Koopman is de eerste aankoop van Oldenzaal en wordt voor 1750 gulden overgenomen van T.A.R., wat staat voor Tot Achilles Roem uit Losser. Gelderman betaalde af en toe de aankoopsom voor een speler of nam het exploitatie tekort voor zijn rekening. Maar vooral steunde hij de club in natura zoals veldhuur, werk en woning. De club werd voor het seizoen 1955/1956 ingedeeld in de eerste klasse C en maakte een goed debuut in het beroepsvoetbal door een gelijkspel tegen U.V.S. uit Leiden. In de 8ste minuut G. Devilee 0-1 en in de 52ste minuut de transfer: Hennie Koopman scoort voor Oldenzaal 1-1.  

Het seizoen werd afgesloten met een 12de plaats, waar zestien teams uitkwamen. Clubtopscorer werd Gerrit Kuiper met 17 doelpunten. De competitie was destijds ingedeeld in twee hoofdklassen en drie eerste klassen. Het is voor de KNVB een nieuw avontuur en het zou nog een aantal jaren duren voor dat er stabiliteit in beleid is.

Het beste prof-seizoen.

In het seizoen 1956/1957 komt Oldenzaal ver in de strijd om de KNVB beker. Op 19 augustus 1956 speelt de club in de 1e ronde. Het is in Oldenzaal de derby Quick ’20 – Oldenzaal en wordt 0-2. Score: Gerrit de Leeuw, en Henk van Amelsfoort. Op 23 september volgt de 2e ronde: Heerenveen – Oldenzaal 1-2 . Score: Gerrit de Leeuw 0-1, Aaldrik Engels 1-1 en Toon Valks 1-2 voor 1500 toeschouwers. Tussen kerst en nieuwjaar op 26 december volgt een 3e ronde in Deventer: De Graafschap – Oldenzaal  1-2. Scoreverloop: 0-1 Tonny Pierik, 0-2 Gerrit Kuiper en 1-2 Dick Faber. Op Nieuwjaarsdag in de 4e ronde was het sterke VVV uit Venlo een voetbalschoen te groot. Met internationals als Faas Wilkes en Jan Klaassen werd het een kansloze 0-4 nederlaag. Al met al is het een verdienstelijke bekerparade. In de reguliere competitie 1956/1957 eindigt de selectie op een zevende plek, het hoogste eindresultaat in het betaaldvoetbal avontuur.

In het seizoen 1957/1958 is spits Gerrit Kuiper voor de club opnieuw een goudhaantje. Met 15 goals is hij wederom de topscorer met een negende plek voor vv Oldenzaal. Een jaar later 1958/1959 overtreft Kuiper zijn hoogste seizoentotaal met 21 treffers en dat is meer dan de helft van de totale elftalproductie.

Clubicoon Gerard Veldhuis: Van ouds vertrouwd met de vereniging.

Als je vader jarenlang voorzitter is van ’n voetbalvereniging dan worden de zonen meestal ook lid van die club. Zo ging het ook in huize Velthuis. Eén van die zonen was zeer getalenteerd en benutte VV Oldenzaal als opstap naar de hoogste afdeling van het betaalde voetbal. Op 11 september 1955 speelde VV Oldenzaal de eerste competitiewedstrijd in het betaalde voetbal en één van de basisspelers was Gerard Velthuis. Zijn aanwezigheid is in de loop der jaren van groot belang voor het elftal.

Gerard had tactisch inzicht, een goede trap in beide benen en een prachtige techniek. Toch wil hij tot veler verdriet getransfereerd worden. Het vertrek bij Oldenzaal voor twintig duizend gulden naar Elinkwijk geeft de penningmeester wel wat meer speelruimte. Hij tekent op 21 september 1959 op 24 jarige leeftijd een contract bij de eredivisionist uit Utrecht. Hij moet de plaats overnemen van Reinier Kreyermaat, die naar het grote Feyenoord vertrok. 

Na omzwervingen komt hij naar Deventer bij Go-Ahead. Via Enschedese Boys werd hij op 1 augustus 1965 opnieuw lid van Oldenzaal, waarvoor hij nog enkele wedstrijden voetbalde en zich meer dan verdienstelijk maakte voor de jeugdafdeling. Op 27 februari 2012 is Gerard Veldhuis op 77 jarige leeftijd overleden. Volgens oud ploeggenoten was Veldhuis de beste speler die ooit voor Oldenzaal speelde.

vv Oldenzaal zakt langzaam maar zeker richting de ondergrens

In de voetbaljaren die volgen is het vechten tegen degradatie en zijn de financiële mogelijkheden nihil. Als ook de productie van Gerrit Kuiper, de goaltjesdief, stokt dan is het aftellen geblazen. In het seizoen 1961/1962, begon men bij Oldenzaal, langzamerhand te twijfelen of het team nog kon scoren. Vier achtereenvolgende wedstrijden was het de nul, maar op deze zaterdag lukte het Hennie Koopman de enige en beslissende treffer te maken zoals hieronder te zien is. Oldenzaal – RCH 1-0. 

Donkere wolken boven het betaald voetbal in Oldenzaal.

Ondanks de aanwezige wilskracht worden de sportieve prestaties steeds beroerder. Sporadisch werd er gewonnen maar veelal verloren en aan het eind van het voorjaar 1962/1963 staat de vereniging onderaan de 2e divisie A. Er moet een degradatie duel worden gespeeld tegen PEC Zwolle, degradant uit de 2e divisie B. Er staat nogal wat op het spel want verlies betekend het einde van de club in het profvoetbal. Op 23 juni 1963 wordt de beslissingswedstrijd gespeeld in Almelo op het veld van Heracles. Er komen plots ongehoorde krachten vrij bij bij het elftal. Voor 7.000 toeschouwers speelde Oldenzaal de ploeg uit Zwolle met 5-1 volledig van de mat. Scoreverloop: Willem Oude Alink 1-0, Willem Oude Alink 2-0, Johan Beuvink 3-0, Voges 3-1, Henk Kalsbeek 4-1 en Willem Oude Alink 5-1. De supporters vieren feest want door dit resultaat blijft Oldenzaal verzekerd van betaaldvoetbal. Maar wat zij op dat moment niet wisten is dat het uiteindelijk de laatste wedstrijd van Oldenzaal zou zijn in het profcircus.

Op de terugweg stopte de selectie bij restaurant ’t Schip in Borne. Daar kregen de spelers van het bestuur te horen dat Oldenzaal het financieel niet meer kan opbrengen om nog verder te gaan als profclub. Het besluit om vrijwillig terug te gaan naar het amateurvoetbal voelt als een koude douche.

Het is een enorme domper in de feestvreugde daar bovenop werd Oldenzaal de dupe van haar sportieve plicht. Had Oldenzaal namelijk de beslissingswedstrijd tegen PEC verloren dan waren ze in de eerste klasse van het amateurvoetbal geplaatst. Nu de vereniging echter vrijwillig terug gaat moet het sectiebestuur amateurvoetbal van de KNVB volgens haar statuten besluiten vv Oldenzaal naar de vierde klasse terug te plaatsen. Het besluit valt op op 5 augustus 1963 en betekend het einde van een mooi profavontuur. Ook trainer Wim de Bois neemt afscheid. Hij bleef zijn spelers tot het laatst toe motiveren maar na vier seizoenen zit zijn werk erop. De bevolking van Oldenzaal en omgeving zullen veelal met genoegen terugkijken op de afgelopen acht jaar.