De Tilburgsche Sport Vereeniging Lichaams Ontwikkeling Na Geestes Arbeid ontstond in 1920 uit een atletiek- en gymnastiekvereniging. Het initiatief kwam uit de bankwereld, in dit geval de Tilburgsche Hanze Bank, waar het bedrijven van sport na het werk belangrijk werd gevonden. Harrie van Loon van de genoemde bank was de drijfveer en de eerste leden waren bankemployés. Later werd de in die tijd sterk opkomende voetbalsport toegevoegd en speelde Longa onderlinge partijtjes met teams van andere Tilburgse en landelijke banken. Omdat er geen volwaardig elftal te formeren was, werden later ook kantoorbedienden en ook ‘gewone’ werklieden toegelaten. Zo kon Longa vanaf 1920 met twee elftallen deelnemen aan de competitie van de Brabantsche Voetbalbond. Beide teams werden kampioen van de promotie competitie. In de 3e klasse van de Nederlandse Voetbal Bond (N.V.B.) liet Longa vele concurrenten achter zich. Het eerste seizoen 1921/1922 bij de landelijke NVB werd de club tweede. De Tilburgers werden in 1922-1923 kampioen en promoveerden naar de 2e klasse vlak voor een vereniging met de kleurrijke naam De Roodborstjes uit Den Bosch.. In het seizoen 1924-1925 vinden we Longa voor het eerst in de NVB bekercompetitie en in de eerste ronde werd thuis van Eindhoven gewonnen met 3-1
1926: Hoogtepunten uit de clubhistorie.
Een hoogtepunt in de clubhistorie was het winnen van de nationale beker in 1925/1926. In de kwartfinale werd ZFC Zaandam uit de 1e klasse verslagen met 4-6. In de halve finale had Longa ook al huis gehouden door 2e klasser SVV met 7-1 te kloppen. De 24ste editie van deze NVB Beker werd een sensatie want Longa, als tweedeklasser, speelt in de finale eerste klasser De Spartaan compleet zoek. Pas na 5-0 neemt Longa wat gas terug. Doelpunten: 1-0 Thijsselink, 2-0 Pallandt, 3-0 Gehring, 4-0 Pallandt, 5-0 Gehring, en werd de einduitslag 5-2. Ongeveer 3.000 toeschouwers waren op het terrein van Hercules in Utrecht aanwezig. Een ander hoogtepunt voor de nog jonge vereniging is later in het seizoen 1926/1927. Er ontwikkeld zich een spannende slotfase van de competitie als Longa in de voorlaatste wedstrijd uit tegen Middelburg gaat spelen. De de oplopende spanning is zeer voorstelbaar getuige de uitspraak: ” Zwart-wit LONGA loopt rood aan van de spanning”.
Het werd zoals verwacht een zware wedstrijd waarbij er kansen aan beide kanten waren. Het is bij Longa vooral aanvaller Ghering die een aantal venijnige schoten afvuurde. Ook doelman Melis kon zijn handen goed opwarmen bij uitvallen van Middelburg maar zijn reddingen waren bekwaam. Zo bleef het tot aan de rust 0-0 en was geen der partijen bovenliggend. De eerst volgende aanval van Longa werd gepareerd en uit de tegenaanval weet Steur, de Zeeuwen op voorsprong te brengen 1-0. Niet veel later weet v Sprang een buitenkansje te benutten en is de stand 1-1. Het is Middelburg die alles op de aanval zet want aan een gelijkspel hebben ze niet genoeg. Tot aan de tachtigste minuut blijft de stand in evenwicht. Dan komt het moment van de eerder genoemde Steur in zijn eigen doelgebied. Door een mislukte actie werkt hij de bal in eigendoel 1-2 en is TSV Longa kampioen.
De nacompetitie om een plaats in de 1e klasse verliep buitengewoon goed. Een maand na het kampioenschap en vijf duels uit en thuis tegen Bredania, VVV en Bleijerheide staat een cruciaal duel te wachten in Zuid-Limburg. Een paar dagen ervoor verzocht Bleijerheide bij de NVB om uitstel i.v.m. een paastoernooi in Duitsland. Longa stemde in maar de bond was tegen en verplichte de wedstrijd door te laten gaan. De Tilburgsche courant bericht over deze opmerkelijke situatie het volgende:
Ter plekke aangekomen blijkt het veld inderdaad onbespeelbaar en is er van een strafbaar feit geen sprake. Een week later is er opnieuw de reis naar het uiterste puntje van Nederland. Daar aangekomen lag het natte veld er nog steeds beroerd bij en werd er met een riek gaten gestoken rondom het doelgebied. Na al het gedoe werd het tijd de benen te strekken. Het werd een heftig duel waarin de tegenstander tot het laatst bleef strijden voor een goed resultaat. Het is opnieuw International Leo Ghering die zoals zo vaak in al zijn wilskracht Longa op voorsprong bracht en wordt de 0-1 ook de eindstand. Tilburg, met Noad en Willem II, al een voetbalstad is nu met een derde vereniging in de 1e klasse een ware voetbalbastion. Na een lang en enerverend seizoen is TSV Longa de terechte promovendus.
Wel de financiën maar geen stromend water
In 1928 werd in de clubnaam ‘Geestes’ veranderd in ‘Gedane’ omdat dat eerste woord te veel refereerde aan het werk van de bank- en kantoorbedienden. ‘Middenstandsclub’ Longa was zeker niet zo rijk als de ‘elitaire’ stadsgenoot Willem II. De kleedkamers hadden bijvoorbeeld geen stromend water dus moest je het maar doen met een emmertje uit het Wilhelminakanaal. Daar staat tegenover dat de kantine als grap consequent wordt aangeduid met “Het Restaurant”. TSV Longa is populair bij Tilburgse fabrikanten en aannemers. Over sponsor inkomsten hebben ze daarom niet te klagen en over een zakcentje voor de spelers valt ook wel te praten.
LONGA groot in ledental
De TSV groeit met een slordige 1.100 leden uit tot de grootste voetbalvereniging van Zuid-Nederland. Het terrein van LONGA is lange tijd bekender onder de officieuze naam “Terrein aan de Spoorbrug”, vanwege de ligging pal aan het spoor en de brug over het achter het veld lopende Hoevens kanaal. In 1932 krijgt de club op het TSV LONGA complex, naar een ontwerp van architect Jan Wils, de beschikking over een overdekte zittribune met bijna 500 plaatsen. Rondom het veld komen er betonnen staanplaatsen, zodat de totale capaciteit uitkomt op ruim 15.000.
Clubicoon Leo Ghering: 9 x Oranje international
Leonardus Franciscus (Leo) Ghering werd geboren op 19 augustus 1900 in Tilburg. Ghering bracht vrijwel zijn gehele voetballoopbaan door als lid van Longa, waarmee hij in 1926 de NVB beker won. Ghering was vermoedelijk al lid vanaf de oprichting van de club of kort daarna. In de bekerfinale van 1926 tegen De Spartaan uit Amsterdam scoorde hij de 3-0 en de 4-0 (einduitslag: 5-2). Van 1921 t/m 1924 speelde Leo bij Willem II waarmee hij in 1923 kampioen van het zuiden werd. Daarna opnieuw voor Longa tot aan 1934. In 1927 promoveerde Ghering naar de zuidelijke eerste klasse. Mogelijk als gevolg van de financiële impuls heeft de club steeds uitstekende spelers in haar midden.
De linksbuiten debuteerde op 18 april 1927 in het Nederlands voetbalelftal in de wedstrijd Nederland – Tsjechoslowakije 8-1. Leo scoorde drie doelpunten. In 1928 waren in Amsterdam de Olympische Spelen en het Nederlandse publiek verheugde zich vooral op het voetbal, dat eind mei zou beginnen. De loting voor deze wedstrijden werd verricht door prins Hendrik, die Nederland koppelde aan Uruguay, de heersend olympisch kampioen en toentertijd het sterkste landenteam van de wereld. Ghering kon in deze verloren wedstrijd niet opvallen.
Videobeelden van Uruguay – Nederland van 30 mei. In het totaal speelde hij negen keer in het Oranje en heeft tot aan 4 november 1928 zes doelpunten gemaakt. Ghering moest drie keer een deelname aan een wedstrijd van Oranje aan zich voorbij laten gaan. Eén keer omdat hij simpelweg de hele partij op de bank bleef, één keer vanwege een armblessure en één keer omdat zijn werkgever hem geen vrij wilde geven. Behalve voor ‘het grote Oranje’ kwam hij ook uit voor het Zuidelijk elftal en voor het Olympisch elftal. Ook na het beëindigen van zijn actieve carrière, bleef Ghering functies vervullen voor Longa. Hij werd voor zijn trouw benoemd tot erelid. Leo Ghering overleed op 1 april 1966.
Clubicoon Henk Pellikaan: 14 x Oranje International
Henk Pellikaan is geboren op 10 november 1910 te Leerdam. Henk kwam als middenvelder in de jeugd uit voor Sparta Leerdam en vanaf 1928 voor T.S.V. Longa. Hij presenteerde zich 14 maal als Oranje international in de periode tussen 1932 en 1946. Zijn debuut in Oranje maakte aanvoerder Henk Pellikaan op nogal merkwaardige wijze. Hij werd opgesteld in het Nederlands elftal omdat Bas Paauwe van Feyenoord zichzelf ongeschikt vond als rechtshalf. Bas Paauwe ging wel mee naar Düsseldorf, waarna hij zich alsnog afmeldde en Pellikaan werd opgesteld. Hij was een van de uitblinkers in een ploeg die met 0-2 won van Duitsland. Henk maakte deel uit van het grote WK-elftal dat naar Rome zou gaan.
Het is 22 januari 1933 en in Amsterdam wordt gespeeld de match Nederland-Zwitserland 0-2 met als Nederlandse spelers. Unieke beelden uit het Polygoonarchief van de opkomst en ondergang der Oranje spelers. Uit een analyse destijds van het WK: ‘Het zijn spelers als Pellikaan die dit team groot hebben gemaakt en de wilskracht en overtuiging, waarmee hij zich steeds in den strijd werpt, waardoor hij in staat is, drie, vier man achterna te loopen voordat hij zich gewonnen geeft, stempelen hem tot een der beste rechts-halfs, die wij in jaren hebben gehad.’ Na zijn actieve periode als voetballer was hij jarenlang lid van de Keuze Commissie. De ondernemer – bouwer van vooral tennishallen – werd als veteraan nog meermalen tenniskampioen. Hij was ook voorzitter van ijshockeyclub Tilburg Trappers. Henk Pellikaan is overleden in Tilburg op 24 juli 1999.
Clubicoon Jo van Hoven: Eenmalige Oranje carrière.
Jo van den Hoven is op 30 oktober 1911 geboren in Tilburg. De Tilburgse voetbalinternational Jo van de Hoven speelde in de jaren dertig bij TSV Longa. Jo haalde één Oranje cap want zijn oranje carrière bleef beperkt tot 90 minuten in een interland op 7 maart 1937 thuis tegen Zwitserland. Deze vriendschappelijke wedstrijd werd door Nederland met 2-1 gewonnen in een ijskoud Olympisch Stadion voor 30 000 toeschouwers. Doelpunten van Bep Bakhuys en Manus Vrauwdeunt. Jo van den Hoven verdediger van origine is overleden op 23 november 2001 te Tilburg.
1944: Kampioen van het bevrijdt Zuid-Nederland.
Het Tilburg van na de Tweede Wereldoorlog was met drie clubs een voetbalbolwerk. De verenigingen profiteerden van de vroege bevrijding van hun regio. Terwijl de rest van Nederland probeerde te overleven tijdens de loodzware hongerwinter, werkten de Brabantse/Limburgse clubs voorzichtig aan hun herstel. In het seizoen 1943/1944 was de eindsituatie bijzonder spannend. Met nog twee wedstrijden verliest Longa van concurrent PSV en zijn er nog drie clubs met kans op de titel. Plaatselijke rivaal Willem II schuift ook aan in het smakelijke voetbal toetje. PSV en Longa eindigen na winst gelijk en mogen een beslissende match spelen op het EVV terrein in Eindhoven om de 1e klasse titel regio Zuid. Het verslag komt uit het Dagblad van het Oosten van 27 maart 1944. Longa zal nu gaan strijden om het landskampioenschap. In de Nederlandse competitie die opgesplitst is in vijf regio’s, zullen de kampioenen in een nacompetitie tegen elkaar spelen om de landstitel.
Vijf regiokampioenen strijden om de landstitel
Het is Heerenveen kampioen van regio Noord, Heracles van regio Oost, Longa van Zuid, en De Volewijckers en VUC van respectievelijk West I en West II. De Tilburgers eindigen na acht wedstrijden op een derde plek met negen punten en lieten Heerenveen en Heracles achter zich.
Landskampioen werd de Volewijckers uit Amsterdam. Meest opmerkelijke in deze serie ontmoetingen zijn de uitslagen tegen Volewijckers en VUC. Deze twee clubs die bovenaan eindigden, verloren de meeste punten bij Longa juist in de laatste fase. De 2e wereldoorlog heeft vele slachtoffers gemaakt. Recent is er op initiatief van onderzoeksjournalist Jurryt van de Vooren een website gelanceerd. Op Voetbalmonument.nl zijn na het invoeren van een clubnaam of plaatsnaam de personen te herleiden die het slachtoffer zijn geworden van de Duitse bezetter.
Icoon Jan van Roessel: 6 x Oranje International.
Jan van Roessel is geboren te Tilburg op 7 april 1925. Jan was de topscorer van Longa en namens de vereniging debuteerde hij op 16 juni 1949 voor Oranje. Dankzij twee doelpunten van de midvoor won Nederland in Helsinki met 1-4 van Finland. Nadat NOAD, BVV en PSV hem al eens hadden benaderd, wilde NAC de aanvaller van Longa overnemen, maar de Tilburgse club meldde de KNVB dat Van Roessel voor geld naar Breda ging. Dat kostte de Brabander een schorsing van twee jaar, die later werd gehalveerd. Deze bestuurlijke actie was bijzonder hypocriet van Longa, want ook daar ontving van Roessel ‘onder de tafel’ een vergoeding. Hij revancheerde zich op de club door uiteindelijk in 1951 voor aartsvijand Willem II te gaan voetballen. De midvoor was in zijn tijd de meest scorende spits van Nederland. Jan kwam tussen 1951 en 1957 in 168 wedstrijden uit voor de Tricolores, waarin hij 152 keer scoorde. In dienst van Willem II speelde hij met ‘Oranje’ nog tegen Brazilië, Denemarken, België, Engeland en Zwitserland. Hij scoorde tegen de Brazilianen, Denen en Engelsen. Harde kopstoten waren zijn specialisme.
Uit een column van Johan Derksen in Voetbal International: ‘Jan van Roessel heeft nooit ergens spijt van gehad. De Tweede Wereldoorlog had zijn leven voor altijd kunnen verwoesten. Op de dag van de Duitse inval, 10 mei 1940, werd het huis van de Van Roessels, aan de Bosscheweg in Tilburg, getroffen door bommen van de Duitsers. De bedoeling was de brug over het Wilhelminakanaal te verwoesten, maar het huis van de familie liep averij op. Vanaf dat moment besloot Jan van Roessel een feest te maken van zijn leven. Hij kwam uit een echte Longa familie en gold als de vedette van de club. De aanvaller werd er verwend en ontzien.
Toen hij werd opgeroepen voor militaire dienst en moest uitkomen voor vertegenwoordigende elftallen, stelden rijke financiers van de club een auto met chauffeur beschikbaar. De steenrijke aannemer en begunstiger van Longa de gebroeders Struijcken, waren nooit te beroerd de sterspeler een zakcentje toe te stoppen. Vanaf zijn veertiende had de midvoor een baan bij textielfabrikant AaBe, maar op zondag verdiende hij bij Longa veel meer dan doordeweeks bij zijn werkgever. Ook regelde de club dat hij niet naar Indië hoefde, maar zijn militaire dienst in Nederland mocht doorbrengen. Voetballers werden in die jaren niet financieel onafhankelijk, maar profiteerden wel degelijk van allerlei privileges. Jan van Roessel is overleden op 3 juni 2011 te Tilburg.
11 april 1947: Namen en rugnummers.
Het Nieuwsblad van het Zuiden schreef trots op 11 april 1947 dat Longa uit Tilburg het komende weekend de nationale primeur had met rugnummers in een wedstrijd tegen BVV. Omdat het zo nieuw was, volgde er uitleg: ‘De nummering begint bij dan doelman (1).’ Met dit plaatje erbij:
In 1951 was het de eerste keer dat er een voetbalwedstrijd op tv was t.w. PSV – Maurits. ‘We menen,’ recenseerde de Telegraaf, ‘dat het dragen van rugnummers een niet geringe tegemoetkoming zou kunnen zijn voor de toeschouwers in de huiskamer, die niet alle spelers kennen.’ Een jaar later werd het Nederlands elftal voor de eerste keer rechtstreeks uitgezonden in een wedstrijd tegen Zweden, dat in tegenstelling tot de gastheren wel met rugnummers speelde. Onduidelijk is waarom.
1954: Start van semiprofessioneel voetbal.
Toen in het seizoen 1954/1955 in Nederland voor het eerst officieel betaald voetbal werd gespeeld kon Longa niet meer uit eigen middelen aan de financiële eisen van de KNVB voldoen. De vaste weldoener van de verenging bouwondernemer Struijken, kwam daarop met geld over de brug en LONGA ging over naar de 1e klasse van het (semi-)professionele voetbal.
Dit was één van de vier hoogste klassen in Nederland, waarvan de vier kampioenen na afloop van de competitie tegen elkaar om het landskampioen streden. De eerste wedstrijd werd gespeeld op Cambuur tegen Leeuwarden en met 5-2 verloren. Speler C. van der Hout wist op aangeven van W. van Diessen met een boogbal de keeper te verschalken en daarmee het eerste prof-doelpunt voor Longa maakte. De Tilburgse ploeg werd dat jaar tiende van de vijftien deelnemers in de poule. Het was daarmee het kleinere broertje van stadgenoot Willem II, dat in de 1e klasse B direct kampioen werd. In het volgende seizoen 1955/1956 kwam Longa uit in de 1e Klasse B. Dat is het op één na hoogste niveau van Nederland.
Onderzoek levensvatbaarheid profclubs
Op 19 augustus 1957 opent dagblad Het Vrije Volk met een kritisch rapport betreffende het betaaldvoetbal. Vooral bij de tweede divisieclubs staat het water aan de lippen. Zo kiest Top Oss voor een teruggang naar de amateurs. Van haar banktegoed van 50.000 gulden heeft Top in twee seizoenen de helft al opgesoupeerd. Een overzichtelijke lijst laat zien hoe de verenigingen er qua inkomsten voor staan. Hieronder een indicatie overzicht. In de linker kolom: Totaal aantal bezoekers over 14 wedstrijden, middelste kolom: Gemiddelde, rechter kolom: Inwonersaantal per 31 december 1956.
1958: Fusie komt ter tafel in Tilburg.
Vanaf het seizoen 1956/1957 werd het betaald voetbal in Nederland heringedeeld in Eredivisie, twee 1e divisies en twee 2e divisies. Financieel werd het in 1957/1958 duidelijk dat het avontuur voor de club niet vol te houden is. Longa speelt al jaren niet meer op het hoogste niveau. Ook NOAD en Willem II bungelen onderin de Eredivisie.
Er wordt aangestuurd op een fusie met NOAD en/of Willem II. Drie profclubs lijkt simpelweg teveel voor een stad als Tilburg. In 1958 komt een fusie voor het eerst ter sprake vervolgens werd het jarenlanghet een agendapunt blijven. Longa en NOAD staan er niet onwelwillend tegenover, maar voorzitter dr. Bert Schuerman van Willem II is pertinent tegen. En zo blijft het jarenlang bij praten, zonder dat er concrete afspraken kunnen worden gemaakt.
Longa werd aan het eind van de periode 1958/1959 derde van de vijftien clubs in de competitie, zes punten achter kampioen RBC. Dat bleek de hoogste positie die vereniging ooit zou halen in haar bestaan als betaald voetbalvereniging. LONGA werd in de daaropvolgende jaren een middenmoter in de 2e Divisie. In de periode vanaf 1963 tot 1965 werden de Tilburgers steeds laatste.
TSV LONGA stapt uit het profvoetbal.
Op 19 april 1965 speelt TSV Longa in Tilburg haar laatste wedstrijd in het betaaldvoetbal. Tegen het Amersfoortse HVC werd het seizoen met een 1-3 nederlaag afgesloten. Het allerlaatste doelpunt voor Longa komt op naam van Louis Johan Arthur de Zwart uit een voorzet van Paullissen. Na een avontuurlijke reis van tien jaren komt er een einde aan het profbestaan van de Wit-Zwarte formatie. De vereniging keert aan het einde van het seizoen 1964/1965 terug naar de amateurs en levert haar licentie in bij de KNVB. Opvallend detail is dat TSV LONGA in haar historie nog nooit is gedegradeerd, zelfs niet toen ze terug ging naar de amateurs, dit was een vrijwillige keuze. De Brabantse textielstad Tilburg heeft een mooie historische plaats in het betaald voetbal. De drie profclubs hadden een eigen aanhang waarvan Willem II de chique fabrikantenclub was, LONGA een middenstandsclub en NOAD als de typische arbeidersclub. Deze kwalificaties liggen tegenwoordig niet meer zo scherp. Alleen Willem II heeft de betaald voetbaldans overleeft. Tot een fusie is het uiteindelijk dan toch gekomen. In 2017 weten TSV Longa, NOAD en een derde partij RKTVV elkaar te vinden. Op het LONGA terrein aan de Spoordijk speelt sinds die tijd Fusie Club Tilburg.
