Be Quick 1887

Eén der oudste voetbalverenigingen van het land

Op 10 april 1887 werd Be Quick te Groningen opgericht door leerlingen van het Stedelijk Gymnasium. Eén van hen was Jhr. J. Hora Féith. In eerste instantie werd er cricket gespeeld maar rond de eeuw wisseling stapt men over op voetbal. In het begin zijn de Groningers nog niet erg bedreven in het spel maar door samenvoeging met Hercules en ‘Hard Gaat Ie’ werd de club sterker. Ook wordt er de naam J.A.A. Menalda van Schouwenburg genoemd, ooit speler van Rapiditas uit Rotterdam, als inspirator. Hij zorgde er ook voor dat er doelpalen, latten en scheenbeschermers kwamen.

In 1911 komt Kees Bekker, ex-international van het Haagse HBS, in Groningen studeren. Ook bekende spelers, zoals Frits en Henk Visser en Puck de Waal van Haagse Quick, voegen zich bij Be Quick. Zij allen brengen de club op een hoger niveau en dankzij de oefenpartijen tegen Rapiditas en HBS wordt het spel beter. Op 10 maart 1912 werd het eerste kampioenschap behaald na een 3-0 overwinning op GVV.

Vooral de oefenpotjes met Engelse geïnterneerden in 1914 maakt de Groningers sterker. Deze matrozen waren gelegerd in de barakken op het exercitieterrein. De elftallen uit het Engelse Kamp lieten een zeer goede indruk achter. Mede door hun invloed werd vooral het Groningse voetbal op een hoger plan gebracht.

Van deze Engelsen werd de rugbyer Harry Waites zelfs de eerste echte trainer van Be Quick. Waites heeft weliswaar niet heel veel verstand van voetbal, maar hij is wel heel goed in het mentaal coachen van zijn team.

Het regent kampioenschappen.

In het seizoen 1916/1917 wordt Be Quick kampioen van het Noorden en kan het meestrijden om de landstitel. Hoewel de Groningers uit zes wedstrijden vervolgens slechts één punt wisten te halen, tegen het Utrechtse UVV, werd dit toch gezien als een overwinning. Be Quick zou in de tien jaren die volgen de Noordelijke titel regelmatig prolongeren. Met uitzondering van het seizoen 1924/1925 toen LAC Frisia de titel wegplukte. De verenigingen waren gelijk geëindigd maar het doelsaldo van de Leeuwarders was + 27. 

1920: De Bondsbestuurders wrijven zich de ogen schoon.

De Groningers speelden op het exercitieveld achter de Van Mesdag gevangenis. De clubkleuren zijn : Wit-shirt, Zwarte broek en Zwarte kousen. Hoewel Be Quick in Noord-Nederland jaar na jaar de sterkste was is er vanuit het westen nauwelijks belangstelling voor “de buitengebieden” zoals die werden genoemd, zelfs niet door de pers. Pas toen het voetbal werd opgesplitst in vier regio’s, en de kampioenen een volledige competitie tegen elkaar speelden, pas toen zagen de kenners dat kwaliteit niet regio gebonden was. Midvoor Jaap Bulder had in het seizoen 1919/1920 in veertien competitiewedstrijden het net liefst 59 keer doen bollen, zoals dat destijds heette. Alleen al tegen Veendam maakte hij er acht. In de middenlinie heerste Evert van Linge als een keizer van Romeinse allure en ook de beide Tetzners, Hans en Max, trokken nadrukkelijk deze kampioenskar. In 16 wedstrijden scoort de ploeg maar liefst 101 keer en is alleen nummer twee Achilles, verschil 13 punten, in staat Be Quick een punt afhandig te maken.

Legendarische landstitel op 6e juni 1920

De kampioenen in dat seizoen zijn: In de noordelijke competitie Be Quick, in de oostelijke regio Go Ahead, MVV is kampioen in de Zuidelijke regio, en in de Westelijke regio is het VOC. In de laatste wedstrijd om de landstitel competitie speelde Be Quick tegen VOC .

Op 6 juni 1920 voor een uitzinnig publiek van meer dan tienduizend toeschouwers, verslaat Be Quick op aan de Hereweg de Rotterdammers met klinkende cijfers, 4-0. Appie Groen maakte 1-0, na rust Rieks de Haas 2-0, vervolgens maakte Evert Jan Bulder een buitenspel doelpunt 3-0 en Max Tetzner voltooide de 4-0. Voor het eerst en als enige noordelijke club slaagt Be Quick erin landskampioen te worden. Ook werd er terloops revanche genomen voor de 7-1 uit nederlaag bij VOC. Deze smadelijke nederlaag in Rotterdam kwam na een experiment met de Groninger backs die vlak bij elkaar voor het doel speelden. Waardoor VOC met haar vleugelspelers een ongekende vrijheid genoten.

In het kampioensjaar 1920 bereikte Be Quick als eerste vereniging in Nederland de grens van 100 doelpunten in de 1e klasse. Aan het eind van de competitie had Be Quick 101 doelpunten gemaakt in 16 wedstrijden. Dat is meer dan zes doelpunten gemiddeld per wedstrijd. 

Sportverslaggever A.J. Hindriks schrijft over de match: “Er werd van stonde af aan zo knap, zo doordacht en toch zo snel gespeeld, dat de talrijke westelijke voetbalgrootheden op de voorste rij van de tribune zich vol verbazing de ogen uitwreven. Om eensgezind en onomwonden te verklaren, dat dit het beste clubvoetbal was, dat ze in ons land hadden gezien “. Men schreef over de prachtige techniek die het spel van de Groningers zo bijzonder aantrekkelijk maakte.

Clubicoon Evert van Linge: International en Architect.

Evert van Linge werd geboren op 19 november 1895 te Veendam als zoon van de aardappelmeel fabrikant Van Linge & Co. Naast voetballer was hij architect, die als een belangrijke Groningse vertegenwoordiger van de Amsterdamse School wordt gezien. Eén van zijn eerste opdrachten is een ontwerp van het stadion van de Groninger voetbalclub Be Quick 1887. Van Linge liet zich inspireren door de Marathon Tribune van het Olympisch Stadion. In 1921 koopt de club een terrein in de gemeente Haren, waar het Stadion Esserberg heten. Het stadion is vernoemd naar een weidegebied ten westen van het gehucht Essen, gelegen tussen Groningen en Haren. Het wordt de thuishaven van Be Quick. Het stadion ligt op honderd meter van de gemeentegrens. Evert begon met voetballen bij Veendam en speelde vanaf 1915 bij Be Quick, waar hij een succesvolle voorstopper en aanvoerder was. Hij debuteerde op 30 oktober 1915 tegen zijn oude vereniging Veendam. Met het eerste elftal werd hij van 1916 tot en met 1924 en in 1926 noordelijk kampioen en in 1920 landskampioen.

Ook won hij met zijn team viermaal de Groninger Dagbladbeker. Evert werd als eerste Groninger geselecteerd voor het Nederlands elftal. In de periode 1919/1926 speelde hij dertien interlands, waarin hij drie keer scoorde. Hij nam tweemaal deel aan de Olympische Spelen. Tijdens die Spelen, die gehouden werden in Antwerpen, speelde Van Linge een centrale rol in een conflict tussen de spelers en de NVB. De onenigheid ontstond naar aanleiding van de armoedige wijze waarop het Nederlandse team gehuisvest was. 

1920: Evert van Linge en de Olympische spelen

De ogen in Zeist gingen open na de landstitel van Be Quick. Op 24 augustus 1919 speelt het Nederlands elftal te Stockholm tegen Zweden met Evert als debutant. In die twintiger jaren levert de Groninger landskampioen, met uitzondering van doelman De Ruijter Zijlke, alle spelers voor Oranje. Voorafgaand aan de Olympische spelen speelde het Nederlands Elftal op 5 april 1920 in Amsterdam tegen Denemarken. De ontmoeting was bijzonder gezien de sterke tegenstander. In de media werd er al volop gesproken en gespeculeerd met de kern vraag ‘hoe goed is Oranje’. ‘De aanvraag naar entree bewijzen voor deze wedstrijd overtreft iedere verwachting,’ kopte de Nieuwe Rotterdamsche Courant. ‘Er kan met zekerheid verklaard worden, dat er geen plaatsje onbezet zal zijn en vele duizenden teleurgesteld moeten worden.’ De voetballiefhebbers waren bijzonder benieuwd want voor de 1e wereldoorlog waren de Denen de beste voetballers van het Europese continent, Groot-Brittannië dus niet meegeteld. Door de gruwelen van de oorlog, en de lange tijd dat daardoor geen internationaal sportief verkeer mogelijk was geweest, stond ons voetballand er kwalitatief slecht voor. De filmbeelden komen uit het EYE museum. Toch werd Nederland-Denemarken 2-0 wat een bijzonder resultaat is.

België en dus ook Antwerpen smeulde nog na van de 1e wereldoorlog toen het in 1920 de Olympische Spelen organiseerde. De omstandigheden waren natuurlijk primitief. De voetballers bijvoorbeeld werden gehuisvest op het schip De Hollandia, dat volgens de courant Het Vaderland verschrikkelijk was: ‘Een akelig, somber krot, waarin men zelfs geen gevangene opbergt.’ De sportofficials hadden ondertussen wel een goed onderkomen voor zichzelf geregeld, waardoor de stemming onder de voetballers geïrriteerd was. Nederland stuurde een voetbalselectie met liefst vier spelers van Be Quick t.w. Evert van Linge, de broers Evert en Jaap Bulder en Herman Legger. Het meedoen aan de olympische spelen moest een fantastische ervaring worden maar voornoemde situatie zorgde voor een behoorlijke smet. Aan de vooravond van de wedstrijd om de zilveren plak komt het Nederlands elftal in opstand. Na twee gewonnen wedstrijden tegen Luxemburg en Zweden 5-4 met beelden van de Zweedse omroep opende de Nieuwe Rotterdamsche Courant met het bericht dat er ‘muiterij’ is binnen het oranje elftal. ‘Er zijn helaas trieste dingen te melden. In een nabijgelegen hotel proberen sommige spelers de ellende te vergeten. Zowel aan de bar als op de dansvloer werd er champagne gedronken met dames gedanst, wier deugdopvatting van bedenkelijke breedte is.’ Het idee van een voetbalbestuurder om een bloemententoonstelling te bezoeken, werd afgeslagen. ‘Het is sabotage van de meest onvervalste soort, baldadige ontwrichting van een goed bedoelde organisatie.’ zo schreef de journalist.

Alleen de krant ‘Het Vaderland verdedigde de spelers en vond dat de spelers slecht waren behandeld door de officials van de Nederlandse Voetbalbond: ‘Wat een ergerlijk gemis aan zorg, aan leiding, aan organisatie. Wat een prutsboel, wat een geklungel, een schande van het NOC, dat de logies heeft georganiseerd en voor den N.V.B., die er in heeft berust. Alles had van dag tot dag in de puntjes geregeld moeten zijn; dat is organisatie. En als men het zelf niet wil of kan regelen, moet een bekwaam organisator in den arm genomen worden.’

De Telegraaf gaf Leo Bosschart als aanvoerder en woordvoerder de schuld van alle ellende, als was hij een soort leider van een communistische revolte. Hij werd nadien door de NVB ook niet meer voor het Nederland opgeroepen. Voor straf worden vier spelers, waaronder Evert van Linge en Jaap Bulder, naar huis gestuurd. Maar de andere spelers verklaren zich solidair met hen, en niet spelen betekent gezichtsverlies voor Nederland. Daarom komt de NVB tot een compromis: het viertal mag blijven, maar niet spelen.

Oranje verliest van Spanje (1-3) en krijgt een bronzen medaille met uitzondering van de ‘muiters’ zoals Evert van Linge en de drie andere werden genoemd. Hier een overzicht van de gespeelde wedstrijden tijdens de Olympische spelen 1920. In 1924 werd Van Linge met het Nederlandse voetbalteam vierde op de Olympische Spelen in Parijs. Op 28 november 1926 speelde hij thuis tegen VV Leeuwarden zijn laatste wedstrijd voor Be Quick. Waarna hij in 1922 lid werd van de Groninger Kunstkring “De Ploeg”. Evert van Linge is op 6 december 1964 in Groningen overleden.

Voor vele jaren kampioen van het ‘Noorden’.

Voor de kampioen van het Noorden, volgt er in het voorjaar van 1921 een nacompetitie tegen o.a Ajax. In die tijd werd er al wel in zwart-wit gefilmd maar zonder geluid. Het Groninger Bioscoop Theater “Luxor” vertoonde op 17 april 1921 een reportage van de wedstrijd Be Quick – Ajax 1-0. International Jaap Bulder maakt het enige doelpunt van de wedstrijd. Na afloop bezoeken spelers en supporters Grand Hotel Frigge in de Herenstraat. NAC uit Breda gaat uiteindelijk met de landstitel aan de haal.

Op zondag 15 april 1923 werd er in Groningen een wedstrijd gespeeld in het kader van de nacompetitie tussen Be Quick en Go Ahead. De unieke beelden, zonder geluid, komen uit de collectie van EYE Amsterdam. De match eindigt in 1-1 en RCH wordt dat jaar landskampioen. Een voorlopig laatste titel van het Noorden behaalden de Groningers in het seizoen 1924/1925. In de nacompetitie om de landstitel werd er een vijfde plaats behaald. Het laatste jaar in de lange reeks van triomfen is het seizoen 1925/1926. Opnieuw werden de Groningers kampioen en wordt een bijzondere periode afgesloten met de felicitaties van Sportclub Enschede aanvoerder de Wit, hieronder in beeld gebracht.

Een tweede gouden periode breekt aan.

In de loop van de jaren dertig begint Be Quick weer met een opmars. De regiotitels rijgen zich opnieuw aaneen zoals in de seizoenen 1935/1936, 1937, 1938 en in 1941 na een 1-0 winst in een beslissingswedstrijd tegen HSC uit Hoogezand-Sappemeer. Het was aanvoerder Kammeyer die in de verlenging met een afstandsschot de wedstrijd op zijn naam mocht schrijven. In de nacompetitie om het Nederlands kampioenschap spelen de Groningers een ondergeschikte rol. Het verzilveren van het kampioenschap in de landstitel blijkt een te grote stap. Na de glorieuze periode gaat er opnieuw een titelloze tijd aanbreken. De hegemonie in het Noorden wordt door Heerenveen overgenomen

1954: Semiprofvoetbal in Stadion Esserberg

In 1954 stapt Be Quick in het betaaldvoetbal, dit ondanks de tegengas binnen de vereniging. De club start in één van de vier willekeurige eerste klassen en eindigt de competitie in het voorjaar 1955 op een laatste plaats. Slechts een enkele keer zoals thuis tegen Ajax werd er met een 1-0 een resultaat behaald die het vermelden waard is. Een jaar later werden de clubs heringedeeld. Be Quick werd een klasse lager geplaatst. Ook het seizoen 1955/1956 liet zien dat de stap naar betaaldvoetbal voor Be Quick een hele grote is. Het idee dat na een mooie amateurtijd er plaats in de subtop mogelijk moet zijn werd niet bewaarheid. Be Quick komt tot en met 1960 uit in de tweede divisie. Was de club voor de 2e wereldoorlog nummer 1 in Groningen, erna werd het door Velocitas en GVAV overvleugeld in populariteit.

1960: Eindelijk valt er weer wat te vieren.

In het seizoen 1959/1960 veert Be Quick op. Nog voor gerenommeerde clubs als vv Heerenveen en Enschedese boys verdiend de selectie met een eerste plaats promotie naar de 1e divisie. Het kampioenschap in de 2e divisie is het hoogtepunt in het betaald voetbal. Het handhaven was het doel maar het werd meer dan dat. In de periode 1960/1961 werd de 1e divisie afgesloten met een verdienstelijke plek in de middenmoot.

1962: Herindeling betaaldvoetbal

In het tweede seizoen in de eerste divisie 1961/1962, wordt de rol van de KNVB bepalend. Er zijn teveel clubs met financiële problemen. Na dit seizoen wordt het betaaldvoetbal omgevormd. De nummers 8 t/m 17 degraderen naar de 2e divisie. Eén wedstrijd voor het einde speelt Be Quick thuis tegen Wageningen en beide zouden bij winst nog voor de 1e divisie kunnen worden behouden. Wageningen wint echter terecht met 2-3 en de directe concurrenten ook.

Ondanks een mooie negende plaats, met 2 punten meer dan het vorige jaar, zijn de KNVB regels echter duidelijk en onvermijdelijk. Be Quick degradeert naar de 2e divisie.

1962/1964: De laatste jaren van een bijzonder avontuur.

In de laatste twee jaar in het semiprof milieu zakt de rood/gele formatie weg tot net boven de rode lijn. Inmiddels is er binnen de club een meerderheid voor een terugkeer naar de amateurs. Wel worden in het voorjaar van 1964 fusiebesprekingen gehouden tussen GVAV en Be Quick. Na weken van onzekerheid voor de club, spelers en haar supporters verlaat Be Quick aan het einde seizoen 1963/1964 vrijwillig het betaaldvoetbal. Het profvoetbal verliest in ‘ Good Old ‘ Be Quick een spraakmakende en kleurrijke vereniging die als enige uit de Noordelijke Provincies Nederlands kampioen wist te worden. Op 2e pinksterdag 18 mei 1964 speelde Be Quick zijn laatste profwedstrijd. Met Be Quick verdween ook de Groningse derby van de groene grasmat in het betaaldvoetbal.

Clubicoon Hans Tetzner: International en Orthopedisch chirurg.

Johannes Cornelis Tetzner werd op 9 juni 1898 te Groningen geboren. Tetzner groeide op als zoon van een bloemist. Als jongeling bracht hij de dag veelal voetballend door, samen met zijn broer Max. Hij meldde zich aan bij Forward en vertrok later naar Be Quick. In 1916 debuteerde hij als midvoor in het eerste elftal. Langzamerhand zakte hij twee linies terug naar de verdediging en zou zich definitief vestigen op de linksbackplaats. Naast het voetbal ontwikkelde hij zich als een vooraanstaand chirurg. Zijn medische kennis maakte hem een gerenommeerd kniespecialist die volop geconsulteerd wordt door sporters. Een meniscus blessure was/is een veel voorkomend euvel. Met Tetzner als sterkhouder werd Be Quick in 1920 landskampioen. Bijna alle spelers van dat elftal werden hierna ook international. Tetzner speelde samen met spelers als Appie Groen, Rieks de Haas, Siebolt Sissingh, Jaap Bulder en zijn broer Max. Broer Max kon trouwens ook goed schaatsen want hij werd in 1919 en 1922 kampioen op de lange baan.

Hans Tetzner zoals reeds genoemd, moest in 1925 stoppen met voetbal na een acute nierontsteking en werd fulltime orthopedisch chirurg in Amsterdam met als specialisatie de ‘voetbalknie’. Duizenden sporters lieten zich door hem opereren, waaronder voetballers als Abe Lenstra, Rinus Michels en Wim Suurbier. Lange tijd was hij clubarts van Ajax en vertrouwenspersoon van o.a. sterspeler Johan Cruyff.

De linksback en achtvoudig Oranje-international staat ook bekend als de man die in de jaren ’20 van de vorige eeuw de buitenspelval introduceerde in Nederland. De Engelsman Billy McCracken had dit foefje al eerder bedacht als speler van Newcastle United. Tetzner introduceerde het kunstje tijdens de wedstrijd Nederland – Duitsland in 1924. De Duitsers, trapten tot hilariteit van Tetzner en co. voortdurend in de val en stonden vele malen buitenspel. Niet iedereen kon trouwens om het nieuwe snufje lachen. Veel supporters en analytici vonden de buitenspelval een vorm van spelbederf.

Hans Tetzner overleed in 1987, het honderdste geboorte jaar van zijn vereniging. Hij was de laatst overgebleven speler van de landskampioen Be Quick. Hoewel hij zich in Amsterdam vestigde, bleef hij in zijn hart een Groninger en informeerde hij wekelijks naar de uitslagen van de club. Zijn laatste wens om het eeuwfeest van Be Quick in 1988 nog mee te mogen maken, kon helaas net niet in vervulling gaan.

Clubicoon Klaas Lugthart: De laatste Be Quick international.

Klaas Lugthart is geboren op 18 april 1928 in de stad Groningen. Hij zou zijn carrière beginnen en eindigen bij Be Quick. In de terminologie van nu: hij speelde als middenvelder in de punt naar voren. Maar Klaas Lugthart onderscheidde zich niet slechts met een grote actieradius. Hij zag het spel, speelde met een zekere gratie en scoorde ook nog regelmatig. In de statistieken staan er 101 goals in 237 competitiewedstrijden achter zijn naam. Klaas trok de mouwen van zijn voetbalshirt zo ver mogelijk naar beneden, tot over zijn knokkels. Alsof hij het altijd koud had in het veld. Hij werd door het vele volk op de Esserberg vanwege zijn lengte liefkozend Klaasje genoemd was een nijvere binnenspeler. Begin jaren 50 deed voor het eerst sinds de gouden generatie uit de jaren twintig weer een Be-Quicker mee in Oranje. Deze Klaas Lugthart was ook de laatste Be Quick international. Op 19 oktober 1952 debuteerde Lugthart voor Nederland in een vriendschappelijke uitwedstrijd tegen België met 2 – 1 verlies. Een maand later was Klaas opnieuw basisspeler, uit tegen Engeland 2-2.

Het bleef voor Groningse Klaas overigens bij twee interlands. Niet dat hij er om treurde trouwens. De Be Quicker voelde zich niet écht thuis in de Oranjekring. Hij voelde dat hij vooral als provinciaal werd gezien. De Esserberg, dat was zijn sporthuis. Lugthart speelde 12 jaar voor Be Quick 1887 waarna hij stopte. Daarnaast was hij werkzaam als gymnastiekleraar. Hij deed aan meerdere sporten en was eenmaal nationaal jeugdkampioen schoonspringen en deed ook op niveau aan  waterpolo  en wedstrijdzwemmen. Klaas Lugthart overleed op 9 februari 2015 te Borger. Bron: Sportjournalist Dick Heuvelman Sportinstad.nl

Stadion Essenberg: Herinnering aan de bloeitijd.

Stadion Esserberg gebouwd in 1921 heeft een capaciteit van 12.000 toeschouwers. De Esserberg is inmiddels het oudste stadion in het noorden van Nederland waar, voor de invoering van het betaald voetbal, alle belangrijke wedstrijden van Groningse teams werden gespeeld. Het ligt aan het eindpunt van de Groningse trolleybus. Het Esserbergstadion is aangewezen als gemeentelijk monument.

Voor al diegene die nog meer willen zien is er een videocompilatie van diverse films gemaakt. Het is uit de periode 1923/1975. Het gortdroge commentaar bij de unieke beelden wordt o.a. ingesproken door de bekende Be Quick voetballer Henk Plenter. De lengte van deze terugblik is 02.37 uur en is afkomstig uit de Groninger Filmbank

Clublied: Be Quick For Ever Tekst: Jacob Koning. Will van Dijk. Oh, Be Quick aan jou wil ik me wijden, want jij bent mijn favoriet. ’t is mijn lust voor jou immer te strijden, want jij bent mijn sympathiek. O, Be Quick jij bent mij zoo dierbaar, voor hetgeen je mij hebt gebracht,  zingen wij spontaan ons Be Quick for ever, dat zij de leus voor elk geslacht.