SV Limburgia en de geschiedenis van de mijnbouw.
Zuid-Limburg heeft een jarenlange relatie met de mijnbouw. Onlosmakelijk is arbeid ook verbonden met de Limburgse voetbalhistorie. Oude en roemruchtige clubs zoals Rapid, Bleijerheide, Maurits uit Geleen Juliana uit Kerkrade en Limburgia waren eens leidend in Nederland. Zij stonden aan de basis van het betaaldvoetbal. In die tijd was de Mijnstreek het meest welvarende deel van Nederland. Limburgia uit Brunssum was voor en net na de Tweede Wereldoorlog een begrip en de eerste Nederlands kampioen uit Limburg. Om SV Limburgia te begrijpen, moet je de Zuid-Limburgse geschiedenis kennen. In 1901 startte de overheid de ontginning van steenkool in het zuiden van Limburg. Het leidde tot een toestroom van arbeiders van buiten Limburg en zelfs uit de rest van Europa. Zij deden het zware werk in de mijnen en werden door het hakken en opwaaiende stof vies tot in de diepste vezels.
Later zou blijken dat het ongezonde werk tot de zogenaamde stoflongen zou leiden en de levensverwachting van een Koempel (mijnwerker) laag is. In de 1e Wereldoorlog kwam het door deze barre werkomstandigheden tot een uitbarsting. Er werden gigantische winsten gemaakt door de mijnbouw maar de lonen bleven in verhouding laag. Mede door de grote mate van saamhorigheid onder de grond en de solidariteit boven de grond leidde deze onderwaardering tot een wilde staking. De directie probeerde samen met de overheid de staking te breken door het leger er op af te sturen. Dat riep echter een nog grotere boosheid op bij de koempels. Uiteindelijk kwam de Nederlandse Staat incluis de directie tot het besef dat er betere sociale voorzieningen moesten komen. De arbeidsvoorwaarden werden verbeterd, er werden huizen voor de mijnwerkers gebouwd en er werd energie gestoken in sport en ontspanning.
De Koempels en de Staatsmijn Hendrik, richtten sportvereniging Rhenania op op 9 mei 1920. Dat een groepje voetballiefhebbers bijeen waren in Café Muijs (het huidige café De Kroeg) op de Schinvelderstraat te Brunssum. Het bestuur bestond uit: J. Janssen, voorzitter, C. Elands, secretaris en J. Vandeberg, penningmeester. Op de oprichtingsvergadering moest ieder lid onmiddellijk 4,50 gulden (€ 2,05) betalen voor dekking der eerste onkosten, verder werden nog per hoofdelijke omslag de doelpalen en ballen berekend. Buitendien had iedere speler nog de eigen aanschaffingskosten van de sportkleding.
Van de Limburgsche Voetbal Bond naar de Nationale Voetbal Bond.
Het eerste speelveld in de 2e klasse LVB werd een terrein aan de Schinvelderstraat. In 1922 promoveert de vereniging naar de 1e klasse om voor het seizoen 1923/1924 toegelaten te worden tot de 3e klasse NVB. In een afdeling van 6 verenigingen eindigt het elftal op een verdienstelijk vierde plaats. Een volgend kampioenschap zorgt er voor dat Rhenania in de periode 1925/1926 in de 2e klasse speelt. In 1927/1928 verhuist de vereniging naar het Sportpark Venweg te Brunssum en werd de clubnaam omgedoopt tot Sportvereniging Staatsmijn Hendrik.
1936: Opnieuw een naamsverandering
Pas op 14 juli 1936 werd de vereniging, tijdens de algemene vergadering, omgedoopt in SV Limburgia. Het Sportpark bestond uit drie speelvelden, waarvan het grootste voorzien was van een lange overdekte zittribune en onoverdekte staantribunes aan een lange zijde van het veld en achter beide doelen. Het stadion bood plaats aan 14.000 toeschouwers en maakte gebruik van de oude lichtmasten van Fortuna’54 uit Geleen. De selectie bestond voornamelijk uit mijnwerkers. Het knusse en gezellige sportterrein van Limburgia lag tegen de Staatsmijn Hendrik aan, met de schachttoren als kenmerk. De velden lagen aan de rand van de kolonie, waar de mijnwerkers woonden en dit was tevens de ontmoetingsplaats. Eindelijk zien we nu ook in het seizoen 1936/1937 de naam Limburgia in de nationale beker competitie tussen de reeks van verenigingen opduiken. In de 1e ronde uit tegen Sittard wordt een mooie 1-3 overwinning behaald. Vervolgens werd Bleijerheide met 7-1 opzij gezet. Aan deze fraaie eerste reeks komt in de 3e ronde uit tegen RFC Roermond met 3-2 een einde.
1939: Eindelijk naar de 1e klasse
Nadat er vanaf 1925 onafgebroken in de 2e klasse van de KNVB werd gespeeld behaalde de Limburgia einde 1938/1939 het kampioenschap in de 2e klasse. Ook de promotiecompetitie tegen Bleijerheide, Helmond en Middelburg werd winnend afgesloten.
Promotie naar de 1e klasse was een feit. In het seizoen 1939-1940 werd er voor het eerst een trainer in vaste dienst aan de vereniging verbonden en wel de Hongaar Joan Pilcsik. Jammer was het dat de spelers slechts één jaar onder deze kundige trainer hebben kunnen trainen. In verband met de oorlogsomstandigheden moest hij terug naar Hongarije. In dit seizoen werd er een noodcompetitie gespeeld die geen promotie en degradatie kende. Gedurende de eerste oorlogsperiode 1940/1941, waarin een ‘normale’ competitie werd gespeeld, waren de Limburgers kansloos en met een laatste plaats neemt men afscheid van de 1e klasse. Twee seizoenen later in 1943/1944 promoveerde de club opnieuw na het behalen van het kampioenschap en een slopende nacompetitie tegen o.a. Sittardse Boys en VVV. In de voorlaatste wedstrijd, VVV-Limburgia 1-1, werd de grootste concurrent op afstand gehouden.
Het voetbalseizoen 1944-1945 werd na drie wedstrijden stilgelegd vanwege de oorlogs. Mede op initiatief van Limburgia werd besloten om over te gaan tot het spelen van een noodcompetitie. Mede op initiatief van sportjournalist Jurryt van Vooren zijn vele oorlogsslachtoffers te herleiden naar een voetbalvereniging.. Voor meer informatie gebruik de internetsite Voetbalmonument.nl.
1945: Limburgia fuseert onder Rooms toezicht.
Direct na de bevrijding werd getracht een fusie tot stand te brengen tussen de RK Voetbalvereniging Rumpen en Limburgia. Na diverse vergaderingen over dit punt werd er op 28 januari 1945 tot een samensmelting besloten en werd een geestelijk adviseur aan de vereniging toegevoegd.
Clubicoon Gerard ‘Sjra’ Jacobs: Doelman met karakteristieke pet.
De op 3 maart 1922 te Blerick geboren Sjra Jacobs groeide op in Brunssum. Daar was zijn vader met het gezin vanuit Noord Limburg naar toe verhuist om te werken in Staatsmijn Hendrik. Op zijn veertiende ging Sjra ook in de Staatsmijn werken en werd op jonge leeftijd lid van s.v. Limburgia. Logisch want het voetbalterrein aan de Venweg, lag pal naast de staatsmijn. Keepen bleek zijn stiel en hij debuteerde op 18-jarige leeftijd in de hoofdmacht. Wat goed is komt snel en zo debuteerde hij een jaar na zijn debuut in 1940 voor het Limburgs elftal. In de loop der tijd werd Sjra met showdoelman Frans de Munck genoemd als twee van de beste keepers uit de Limburgse voetbalgeschiedenis. De saamhorigheid is groot in de mijnstreek zo ook bij Limburgia waar het merendeel van de spelers ondergronds werkte. Die verbondenheid zal zeker een rol hebben gespeeld voor Gerard ‘Sjra’ Jacobs want hij zou maar liefst achttien seizoenen het doel van zijn Limburgia verdedigen.
Ook na het landkampioenschap in 1950 toonde hij zich honkvast. Toen medio 1954 in Nederland de profcompetitie van de NBVB van start ging met drie Limburgse clubs: Venlo’54, Fortuna ’54 en Rapid ’54 bleef hij onder de lat ondanks dat er stevig aan hem werd getrokken. Maar ‘Sjra’ bleef Limburgia en Brunssum trouw om pas op 36 jarige leeftijd in te gaan op een vorstelijk financieel aanbod van Rapid JC om zijn eigen grote gezin beter te kunnen onderhouden. Een heftige botsing met ernstig hersenletsel in een ontmoeting tussen Rapid en PSV maakte een eind aan een zorgeloos leven. Na 1959 zal zijn carrière langzaam uitdoven om een paar jaar later te stoppen. Daarmee was het leed nog niet ten einde want Sjra Jacobs raakte arbeidsongeschikt en werd in 1966 afgekeurd als mijnwerker. In 1994 overleed Gerard Sjra Jacobs op 72-jarige leeftijd te Brunssum. Limburgia nam vervolgens het hartverwarmende initiatief om jaarlijks het Sjra Jacobs voetbaltoernooi te organiseren als ode aan deze bescheiden sportheld. Bron: 045 online.
1946: Het 6e kampioenschap ligt voor het oprapen.
Direct na de 2e wereldoorlog, seizoen 1945/1946, werd er weer een normale competitie gespeeld. Dat seizoen is een hoogtepunt geworden in de geschiedenis van de vereniging. Voor de eerste maal wist de selectie beslag te leggen op het kampioenschap van de 1e klasse zuid en viel de spelers de eer te beurt te mogen spelen om het kampioenschap van Nederland 1946.
Dit succes was extra mooi omdat de spelers stuk voor stuk bovengrondse of ondergrondse mijnwerkers waren die voor de eer van hun collega’s in het weekend op het voetbalveld streden. Als je de senioren uit Brunssum mag geloven, was de wisselwerking tussen publiek en spelers daarmee ook zeer speciaal. Kijk vooral eens naar het logo en zie de verbondenheid met de mijnen en Limburgia in het meest belangrijke gereedschap van de koempel ‘De hamer’.
1946: De strijd om het Nederlands kampioenschap.
De kampioenen der overige districten waren de gerenommeerde: Ajax, Heerenveen, Haarlem, NEC en NAC. Opvallend in deze nacompetitie zijn de goeie thuisresultaten. Was het de eigen omgeving die extra kracht gaf of de lange heuvelachtige reis voor de tegenstanders. Wat te denken bijvoorbeeld van Limburgia – Ajax.
Alleen de latere kampioen HFC Haarlem was in beide duels te sterk. Uiteindelijk eindigden de Brunssumers in dit kampioenschap van Nederland op de laatste plaats. Er zijn van de 10 wedstrijden er drie gewonnen en wel thuis tegen Ajax, NEC en Heerenveen.
1947: De mijnramp en het onbegrip bij de KNVB.
Op 24 maart 1947 vond de ergste mijnramp in de Nederlandse historie plaats, die aan 13 mensen het leven kostte. Beelden van de ramp in Staatsmijn Hendrik komen uit het archief van Beeld en Geluid. Het elftal van Limburgia verloor er kameraden en familieleden. Het verdriet was groot, mensen dromden rondom de mijn en stadion te samen om het verlies te verwerken. Het bestuur van Limburgia besloot met de directie van de Staatsmijn, een verzoek aan de KNVB te doen om in dit seizoen 1946/1947 de uitwedstrijd tegen PSV uit te stellen. Het verzoek werd afgewezen en Limburgia moest spelen, op straffe van twee punten aftrek.
De reactie was furieus. Limburg vond de houding van de KNVB laakbaar. Op dat moment waren 6 van de 13 slachtoffers geborgen en 4 overleden kameraden lagen nog opgebaard. Deze ongevoelige houding van de KNVB heeft een bittere smaak achter gelaten in het diepe zuiden. In een brief aan de KNVB gaf Limburgia ongezouten haar mening. De boosheid maakte een haast ongekende kracht in het elftal los. Men wilde ook sportief laten zien dat Limburg met respect dient te worden behandeld.
SV Limburgia maakt naam en bereikt faam.
In de KNVB bekercompetitie 1947/1948 reikt Limburgia tot in de halve finale. In de uitwedstrijd op sportpark de Wageningse Berg, werd de club met 4-2 door de latere bekerwinnaar Wageningen uitgeschakeld. Een jaar later, op de laatste competitiedag van de periode 1948/1949 verspeelt Limburgia de kans op een beslissingswedstrijd om het kampioenschap. De selectie verliest met 1-2 van VVV mede door het missen van twee strafschoppen. Toch heerst er het gevoel dat er nog meer te halen is uit de Brunssumse selectie.
In het seizoen 1949/1950 speelt Limburgia opnieuw om de prijzen. In de 1e klasse zuid is de spanning met PSV tot de laatste wedstrijd om te snijden. Op 26 maart moet een beslissingswedstrijd tussen beide kandidaten duidelijkheid geven. Dit duel werd in Venlo gespeeld en is de derde ontmoeting. Twee maal wist Limburgia het onderlinge duel te winnen en PSV was nu vastbesloten om met viermans verdediging de tegenstander te ontmoedigen. Het was echter linksbinnen Bruist die na vijf minuten dit plan doorkruist en 0-1 scoort. PSV is de technisch betere ploeg liet mooie staaltjes voetbal zien waar tegen het Limburgia kick en rushspel wat eenvoudig afstak. PSV spelers Coen Dillen en Piet Fransen waren ijverig maar ook slordig in de geboden doelkansen.
Veertien minuten na de theepauze pikte linksbuiten Frits de Graaff de bal op, liet doelman Liewe Steiger even aarzelen, en passeerde hem met een bekeken schot 0-2. Halverwege de tweede helft was het plots linksbuiten Van Elderen die de PSV aanhang weer hoop gaf en op wilskracht drie man omzeilde en met een hard schot 1-2 maakte. Alles wat PSV was trok ten aanval en Limburgia wankelde maar onzuiverheid maakte dat de Limburgers feestend konden afdalen naar Brunssum.
Nederlands kampioenschap 1949/1950.
Vanaf het regiokampioenschap ontrolt zich een serie wedstrijden in de nacompetitie om het algeheel landskampioenschap. Aan deze serie deden 6 kampioenen mee zoals Heerenveen kampioen van noord, Enschedese Boys van Oost, Blauw-Wit en Ajax van respectievelijk West I en West II en Limburgia en Maurits van zuid I en zuid II. Het zou een lang seizoen worden die begin april begint en eind juni eindigt. Nadat begin juni directe concurrent Blauw-Wit met 6-2 werd verslagen staat Limburgia op de bovenste trede. Het is 24 juni 1950, en Limburgia gaat in het Amsterdamse Olympisch Stadion de wedstrijd spelen om het landskampioenschap.
Aanschouwd door 60.000 supporters, waarvan vele uit Brunssum, werd in een zinderende finale, tegenstander AFC Ajax met 6-0 van de mat geveegd. Met goals in de 1e helft van Frits Cox en Frits de Graaff en in de 2e helft door Lei Cox, Eggels, Cobben en opnieuw Frits de Graaff behaalde SV Limburgia ‘de heilige graal’ van het betaaldvoetbal. Men voelde het als een revanche voor de laakbare houding van ‘Zeist’ ten opzichte van ‘Limburg’. De videobeelden van SV Limburgia – Ajax komen van de NTS.
Clubicoon Frits de Graaff: Limburgia speler in Oranje.
De enige voetballer van Limburgia die ooit voor Oranje heeft gespeeld is Frits de Graaff. Hij is geboren op 10 mei 1926 te Brunssum. Als 16-jarige begint hij zijn carrière als jeugdspeler bij Limburgia. Hij belandt al na vijf wedstrijden in het eerste elftal, waarin hij tegen RKONS uit Schaesberg zijn debuut maakt. Bekend uit die tijd is zijn trainingsijver. Buiten de trainingen van het elftal draaft de kleine snelvoetige Frits regelmatig over de Brunssummerheide of klimt over de schutting van het Limburgia-sportpark, om daar rondjes te lopen en schietoefeningen te houden. Hij is een snelle speler met veel springkracht en een hard zuiver schot. In 1950 krijgt hij drie uitnodigingen om vriendschappelijke wedstrijden te spelen. Op 15 oktober speelt hij uit tegen Zwitserland en verliest Nederland met 7-5 maar Frits scoort 1x. Een maand later op 12 november wordt het tegen België eveneens een verliespartij maar weet Frits de Graaff opnieuw het net te vinden. De laatste wedstrijd die Frits in Oranje speelde is opnieuw uit. In Stade Colombes te Parijs wordt er tegen Frankrijk opnieuw verloren, nu met 5-2. In het dagboek van bondscoach Jaap van der Leck wordt Frits beoordeeld: ‘Frits de Graaf krijgt een onvoldoende. Hij toonde gebrek aan techniek en spelinzicht. Wanneer de bal door de tegenpartij was veroverd, vertoonde hij te weinig activiteit’. We kunnen zeggen dat Oranje en Frits de Graaf ondanks zijn goals geen gelukkig huwelijk is.
Sportjournalist Herman Kuiphof was wat milder in zijn commentaar. Over het debuut van Frits schrijft Kuiphof in de Sportkroniek, “Dan was daar De Graaf, de nieuweling op de rechtsbuitenplaats. Geen groot technicus, maar wel ’n knaap, die met ‘Schwung’ optrad, flink schoot en aldus tot het bevredigende debuut van twee doelpunten kwam, terwijl hij enkele malen verdienstelijk aan zijn dekking los kwam en goede voorzetten plaatste. Meer raffinement zal zijn spel nog een stuk gevaarlijker kunnen maken. De dag na de wedstrijd tegen Frankrijk, krijgt hij van de Franse club Nancy een aanbod om daar als prof te gaan spelen. Daar waar spelers als Wilkes, Van der Hart, Appel en De Munck voor het grote geld naar het buitenland gaan, legt Frits dit naast zich neer en blijft hij Limburgia trouw. Hij is amateur en heeft naast zijn voetballoopbaan ook nog een betrekking op het laboratorium van staatsmijn Emma, waar hij sterk aan hecht. Niet lang na de wedstrijd tegen Frankrijk begint hij te sukkelen met een meniscus. In juni 1951 ondergaat hij een knieoperatie en lijkt het erop dat hij zijn voetballoopbaan weer kan oppakken. Na een half jaar van blessure-ellende breekt hij echter als 26-jarige zijn voetbalcarrière af. Later geeft hij aan: Ik had misschien nog wel kunnen voetballen, maar het risico was mij toch te groot. Op 30 augustus 1998 overleed Frits de Graaf op 72 jarige leeftijd.
1954: KNVB gaat overstag en het betaald voetbal doet zijn intrede.
Mede op initiatief van Fortuna’54 uit Geleen is er gestart met betaald voetbal georganiseerd door de ‘wilde bond’ de NBVB. In Europa wordt er door de clubs volop legaal betaald en vele Nederlandse topspelers vertrekken dan ook over de grens. Het is een verschraling van het Nederlandse voetbal en het publiek alsook de media zijn kritisch op de conservatieve houding van de KNVB. Onder algemene druk veranderd ‘Zeist’ haar starre houding en nodigde de KNVB de NBVB uit om samen te werken onder de KNVB vlag. De vrede werd getekend. Er wordt een gezamenlijke, betaalde competitie gestart. Bij besluit van 13 november 1954 van de KNVB mogen de verenigingen van de NBVB zich bij hen aansluiten. De lopende competitie werd stopgezet. Op 28 november 1954 werd er gestart met de eerste semi-profcompetitie in Nederland met vier afdelingen van elk 14 clubs. De eerste negen in de eindstand zullen later gaan uitkomen in de nieuw te vormen hoofdklasse.
Het semiprofessionele voetbalavontuur kan beginnen.
Limburgia eindigd in het eerste seizoen 1954/1955 op een derde plaats, waarin PSV weer kampioen werd. De eenvoudige verdiensten voor de selectiespelers van Limburgia in het eerste semi-profjaar worden in de navolgende column weergegeven. Dit is niet een inkomen waar een gezin van kan rondkomen en dat is ook de reden dat de meeste er nog een baan naast hebben.
In verband met de herindeling van het betaalde voetbal werd Limburgia het seizoen 1955-1956 geplaatst in de hoofdklasse A, waarvan de eerste negen teams in de eindstand zich zullen plaatsen voor de eredivisie.
Limburgia heeft moeite aan te haken.
Het seizoen 1956/1957 eindigt op de laatste competitiedag met een verloren uitwedstrijd tegen Sparta. Met de 1-0 wordt Sparta kampioen en komt Limburgia één punt tekort om zich te plaatsen voor de eredivisie. Dat punt werd de club ontnomen door de protestcommissie. Hoe was men tot dit besluit gekomen. De thuiswedstrijd tegen Fortuna’54, gespeeld in oktober 1955, won Limburgia met 1-0 door een benutte strafschop van doelman Sjra Jacobs. Vanwege een protest van Fortuna’54, omdat de stip niet op de juiste plek zou liggen, moest Sjra na de wedstrijd de penalty opnieuw nemen. Door een haag van toeschouwers die zich rond het strafschopgebied verzameld hadden moest hij zich een weg banen om vervolgens de bal tegen de paal te schieten. De toentertijd bestaande protestcommissie bepaalde dat de strafschop genomen na de wedstrijd rechtsgeldig was ondanks de honderden toeschouwers op het speelveld. Door deze beslissing daalt Limburgia af naar de 1e divisie. In het seizoen 1962/1963 degradeerde de vereniging opnieuw, nu naar de 2e divisie.
De 2e divisie wordt opgeheven en 11 profclubs weggesaneerd.
In 1970 overdonderde de KNVB iedereen met de aankondiging over sanering/inkrimping. Aan het eind van het seizoen 1970/1971 zouden 11 clubs het betaald voetbal moeten verlaten en de 2e divisie opgeheven. De schok voor Limburgia en de andere clubs in den lande was groot toen bekend werd op welke basis de KNVB dit zou doen.
De beslissing of een club verder mocht in het profvoetbal werd gemaakt op het gemiddelde aantal toeschouwers over de afgelopen vijf seizoenen. De ondergrens lag op 2000 toeschouwers. Sommige clubs hadden zichzelf in de vingers gesneden. Het was een publiek geheim dat officiële toeschouwersaantallen vaak lager waren dan de werkelijke bezoekersgetallen. Dat scheelde de clubs namelijk weer in de afdracht van gemeentebelastingen. Bij andere clubs schoten dat seizoen de toeschouwersaantallen omhoog door het gratis verstrekken van entreekaartjes op de plaatselijke scholen. Immers voor de kinderkaartjes was er slechts een lage belastingafdracht en zodoende kwam men niet op de zwarte lijst van de KNVB te staan. De financieel gezonde vereniging (mede door de jaarlijkse subsidie van 50.000 gulden van de gemeente Brunssum) moest terugkeren naar de tweede klasse bij de amateurs.
De Brunssumse club zal samen met 10 andere verenigingen onder protest verdwijnen, zoals Hermes DVS uit Schiedam, SC Gooiland uit Hilversum voort gekomen uit ’t Gooi, NOAD uit Tilburg, AGOVV Apeldoorn, ZFC Zaandam, RCH Heemstede, Baronie Breda, RBC Roosendaal, EDO uit Haarlem en SC Drenthe voortgekomen uit vv Zwartemeer. Deze roemruchte operatie zou met de inzichten van nu hele andere slachtoffers hebben opgeleverd. Tegenwoordig zou vooral gekeken worden naar de financiële huishouding. De eerste Limburgiaan die op de transferlijst komt te staan is Lei Cox.
Terug naar SV Limburgia en de jaren ’90 waarin het fuseert met RKBSV tot BSV Limburgia. Het vertrouwde terrein aan de Venweg werd verlaten en het eens roemruchte stadion verlaten . De grond werd opgekocht door een projectontwikkelaar en het stadion werd gesloopt. Het gemeentelijke plan om woningen te bouwen werd uitgevoerd, daarin moest er plaats zijn voor de voetbalhistorie. Een filmische ode aan een klein Limburgs dorpje gemaakt door T.C.L. van den Berg. Titel : Ons geboorte dorp Brunssum toen en nu.
Waar ooit de middencirkel van het sportpark Limburgia lag, ligt nu een plein met een levensgroot logo van de Brunsumse vereniging. Wanneer je op deze plek staat en rond kijkt, zou je met enige fantasie nog de sfeer en het publiek kunnen ervaren. De naam van de straat is dan ook toepasselijk: Het Limburgia plantsoen.
