HVC

Op 5 februari 1905 werd op ’t Havik, te Amersfoort, in het gebouw ‘De Toekomst’ een nieuwe vereniging gesticht: De Hollandia Victoria Combinatie, kortweg HVC. In de beginjaren van HVC was er geen eigen speelveld of een kleedruimte. Toch werd er in deze vroege jaren, naast de reguliere competitie, ook al gespeeld om de Holdert bokaal. Deze voorloper van de NVB beker was ook opengesteld voor de lagere klasse zoals de 2e klasse vereniging HVC. In het seizoen 1910/1911 debuteerden de Amersfoorters tegen het Haagse Quick met een 8-1 nederlaag. Wat overigens geen schande was want deze 1e klasse club werd in het voorjaar winnaar van de Zilveren Bokaal.

In de zomer van 1913 ruikt de selectie de kwartfinale maar zal het met 5-1 worden uitgeschakeld door Robur et Velocitas uit Apeldoorn. Wedstrijden werden op veldjes bij boeren gespeeld en als je geluk had kon je daar ook nog omkleden en je eventueel na afloop opfrissen. Via veldjes in het centrum, in de wijken Liendert, Soesterkwartier en de Bokkeduinen kwam HVC terecht op Birkhoven. Daar wordt in de jaren 30 door arbeidsverschaffingsprojecten een bos aangelegd, met een vijver en ook een sportpark waar HVC de vaste bespeler van zal worden. Vele jaren, tot aan 1929, zal de selectie in de tweede klasse verblijven zonder een aanspreekbaar succes.

In het tijdvak 1930/1931 werd HVC kampioen van de derde klasse west nadat ze in het seizoen daarvoor was degradeert. Om het kampioenschap te verzilveren moest er in een promotiepoule uit gespeeld worden tegen het Bussumse BFC. het werd een kansloze 4-0. Met deze winst behield BFC de kans op de tweede klasse. De tweede wedstrijd van HVC tegen Volewijckers werd gewonnen met 4-1. Ook BFC wint van de Amsterdammers met 5-1. Na HVC – BFC 4-0 doet de club weer volop mee. De tussenstand is nu volgens de Gooi en Eemlander van 18 mei als volgt

Bij de return thuis op Birkhoven is HVC met 6-2, veel te sterk voor Volewijckers. De spanning wordt nu wel heel groot als BFC haar laatste strohalm grijpt en HVC klopt met 1-0. Een beslissingsmatch op het Dudok-Sportpark in Hilversum is nodig om 2e klasser te worden voor HVC of te blijven voor BFC.

Een jammerlijk resultaat nu HVC na een lang seizoen er zo dicht bij was. De hoop was nu wel dat de selectie hieruit de energie zou halen om nog sterker terug te komen. Dit zal echter niet gebeuren want in de komende jaren zakt de club weg naar de 3e klasse. Tot aan het seizoen 1936/1937 als HVC na drie kampioenschappen, en evenzovele misstappen in de promotiecompetitie, eindelijk de tweede klasse weet te bereiken.

De eerste twee jaar in de tweede klasse was een kwestie van gewenning. De selectie weet zich in de periode 1937/1938 en 1938/1939 te handhaven zonder uitschieters. Ook in de KNVB bekercompetitie speelde de Amersfoortse club een bescheiden rol.

1938. Werkverschaffingsproject Birkhoven, in de crisisjaren.

Juni 1938: Het Sportpark Birkhoven te Amersfoort ondergaat gedurende de zomermaanden ’n grote metamorfose. Het oude terrein voldeed niet meer aan de eisen van moderne sportvelden. Al geruimen tijd is men nu bezig in het werkverschaffing project nieuwe terreinen met fraaie accommodatie voor voetballers en hockeyers aan te leggen. Voor de tweede klasse voetbalvereniging H.V.C. heeft men een hoofdveld gemaakt, dat rondom omgeven is door staan- en zittribunes, zodat begin september ruim tienduizend toeschouwers geherbergd kunnen worden. Men ziet hier de overdekte tribune in aanbouw, welke ongeveer 600 zitplaatsen zal krijgen en tegen ’n mooie achtergrond van geboomte gelegen is.”. Drie/vierde van het hoofdveld wordt omzoomd door staantribunes, die een aardige aanblik bieden door de trapsgewijze aangebrachte betonranden.”. “Hier een kijkje tijdens de werkzaamheden boven op de overdekte tribune, welke flinke vorderingen maken.”. “Dagelijks worden de velden gemaaid en besproeid door de Hr. Leeuwenkamp, die al jarenlang aan Birkhoven verbonden is. De velden kunnen den toets der kritiek doorstaan.”

1940/1945: De bezettingsjaren en de noodcompetitie.

Vanwege de mobilisatie als gevolg van het uitbreken van de tweede wereldoorlog wordt er in het seizoen 1939-1940 gevoetbald in de vorm van een noodcompetitie. De bezetter verplicht de voetbalbond de wedstrijden te organiseren zodat het leven zo “gewoon” mogelijk lijkt. De clubs werden samengevoegd op grond van de regio en niet op sterkte. Dit is volgens de KNVB nodig omdat er een gebrekkig openbaar vervoer is en vele jongemannen voor de Duitsers moesten werken of ondergedoken zaten. Omdat er sprake is van een noodcompetitie is er geen promotie en degradatie dat seizoen.

Langzaam maar zeker en heel systematisch werd duidelijk wat het plan van de Duitse bezetter was. Met het uitsluiten van Joodse medeburgers werd een begin gemaakt en vervolgens werden ze op transport gezet. In de oorlogsjaren was het gaan naar een sportwedstrijd een manier om even uit de malaise te geraken. Het zien van plaatsgenoten, het delen van je gevoelens onder het kijken van voetbal zal belangrijk zijn geweest. Schokkend is het dat aan de andere kant van de stad het beruchte Kamp Amersfoort lag. Tussen 1941 en 1945 is dit het grootste concentratiekamp van Nederland.

Het werd gebruikt als doorvoer- en strafplek voor onder meer Joden, Sovjet-krijgsgevangen en verzetsstrijders. Op basis van schattingen en eerdere onderzoeken wordt aangenomen dat de Duitse bezetters zo’n 45.000 van hen in de bossen aan de Loes van Overeemlaan gevangengenomen hebben. Kamp Amersfoort gold in de oorlog niet alleen als het grootste strafkamp, maar ook als een van de meest gruwelijke. Gevangenen werden geschopt, geslagen en gefusilleerd. Voedsel was schaars. De kampleiding was uitermate wreed, waar kampcommandant Joseph Kotalla de leiding heeft. In de jaren dat het kamp in gebruik was, werden uiteindelijk 20.000 gevangenen vanuit Amersfoort naar nazivernietigingskampen gebracht. Ruim de helft daarvan keerde nooit terug. Op de website Voetbalmonument.nl is te herleiden welke leden van voetbalclubs weggevoerd en vermoord zijn. 

1945: Nederland bevrijd.

22 mei 1945: Ter gelegenheid van de bevrijding van Amersfoort en als hulde aan de bevrijders werd op het voetbalterrein Birkhoven een feestwedstrijd georganiseerd tussen een elftal van Essex Engeland en een Amersfoorts/HVC elftal. De wedstrijd werd luister bijgezet door Muziekvereniging Wilskracht. De voetbalcompetitie werd na de oorlog hervat en HVC speelt nog altijd in de 2e klasse. Stabiel is het etiket wat de selectie krijgt, want vele jaren tot en met 1950 verblijven ze in de middenmoot.

Dat werd anders in het seizoen 1950/1951. Van de 18 wedstrijden werd er geen verloren en met een score van dertig voor en twaalf tegen stond er een degelijke selectie. Zonder één verlies partij werden de Amersfoorters kampioen gevolgd op ruime afstand door de Volewijckers. Leuk is het feest maar voor promotie moesten de Keientrekkers nog een keer aan de bak.

In de nacompetitie tegen de andere kampioen moest er in een barrage afgerekend worden met Elinckwijk. De thuiswedstrijd op Birkhoven werd bezocht door schrik niet twintigduizend voetballiefhebbers. Reeds na een kwartier nam de Zuilense club een voorsprong. De verdediging met van de Pol en Divendal was het sterkste deel van HVC maar het lukte de voorhoede echter niet om een bres te slaan. Met name midvoor Bartens voelde zich schuldig aan de uiteindelijke 0-1 nederlaag. Hij die zo vaak heeft gescoord miste nu misschien wel de mooiste kansen van het seizoen. Dan maar in het uitduel moesten de Amersfoorters gedacht hebben. Een dag na de terugwedstrijd verscheen het sportverslag van een journalist.

1954: Betaaldvoetbal ter discussie.

De KNVB heeft jaren, tegen de geest van de tijd in, vastgehouden aan het amateurvoetbal. In de landen rondom was profvoetbal geen discussiepunt meer. Mede daardoor vertrokken er veel topspelers naar het buitenland. De druk op Zeist werd opgevoerd door de nieuw opgerichte Nederlandse Beroeps Voetbal Bond (NBVB), die in de zomer van 1954 met een eigen betaalde competitie begon. De conservatieve KNVB was bang haar monopolypositie te verliezen. Er werd besloten onder druk een akkoord te sluiten met de ‘wilde ‘bond. Alle uitstaande straffen van spelers en clubs die de prof-stap al hadden gemaakt werden te niet gedaan. Vanaf het seizoen 1954/1955 werd er door 64 clubs gestart met de eerste officiële profcompetitie. Ook HVC voldeed aan de voorwaarden van de KNVB en verkreeg een licentie. In de eerste prof jaren draaide de club steevast zeer verdienstelijk mee in de middenmoot van de 1e divisie. Op 28 november 1954 opende HVC het profavontuur met een uitduel tegen AGOVV.

1957: Halve finale om de KNVB beker Feijenoord – HVC.

In de historie behaalde HVC tweemaal de laatste vier. Het bekerseizoen 1956/1957 begon tegen SC Dieren, uitslag 3-17 met negen doelpunten van Wout Heinen. In de 2e ronde: RKVV Wilhelmina – HVC 1-2. Door 1x Wout Heinen en Jan Wierikx. In de 3e ronde was de club vrijgesteld. De 4e ronde ging naar Groningen: Veendam – HVC 1-2 met 2 x Jan Nederhand. De kwartfinale werd een thuiswedstrijd: HVC – Leeuwarden 3-1 met 2 x Ries van Maarschalkerweerd en 1 x door goudhaantje Wout Heinen. Op 10 juni 1957 speelt HVC in de Kuip de halve finale tegen Feijenoord. Op een duidelijke wijze wordt de Rood- Witte formatie met 8-1 aan de kant gezet mede door de Feijenoorder Toon Meerman die 5 x scoorde. In de bekerfinale zal Fortuna ’54 de Rotterdammers met 4-2 verslaan.

HVC formatie in grootse vorm.

In het seizoen 1957/1958 lijkt de club lange tijd op weg naar een promotieplaats. Echter de selectie moest op twee punten haar meerdere erkennen in DFC en Willem II. De HVC selectie bestond uit bekende voetballers als Jan Zwartkruis (later ook bondscoach), Henk Wery (later Feyenoord), Mosje Temming DWS en Ron Spelbos en Piet Schrijvers die bij Ajax gingen spelen. In de periode 1960/1961 piekte de Amersfoorters opnieuw in de KNVB bekercompetitie. Grootheden als Sparta, Feijenoord en VVV werden het slachtoffer van wilskrachtig en homogeen HVC. Pas in de halve finale werd de formatie gestuit door het Bredase NAC.

De principes van Wout Heinen.

Het lijkt op het eerste gezicht een hele simpele kwestie: Wout Heinen, speler van semiprof club HVC, verlengt zijn contract niet op 14 januari 1961. Hij vraagt overschrijving naar zijn oude club: Spakenburg. Daartoe is de medewerking van HVC nodig. HVC weigert deze medewerking en dus zal Heinen tot het einde van het volgende seizoen moeten wachten eer hij weer voor Spakenburg kan uitkomen. Om deze bijzondere situatie te begrijpen lees de column : De belofte van Wout Heinen

1961 KNVB beker. Halve finale: NAC – HVC

In het seizoen 1960/1961 zal HVC voor de tweede maal de halve finale bereiken. In de 1e ronde speelt men in een poule van vier clubs: 1e wedstrijd: ’t Gooi -HVC 1-2 met 1x Cees Houtveen en Benny Marcus. 2e wedstrijd: HVC – DWSA 2-1 door 1x Bennie Marcus en Jan Nederhand. 3e wedstrijd: Hilversum – HVC 1-1 met 1x Siem Sleeking en in de 4e match met 4-2 Blauw-Wit. In deze eerst pouleronde schakelen de Keientrekkers dus twee verenigingen uit Hilversum en Amsterdam uit.

HVC gaat nu door naar de 2e ronde en speelt een sensationele wedstrijd tegen Feijenoord en declasseert de Rotterdammers met 4-1 met doelpunten van 2x Henk Wery, 1x Bennie Marcus en Jan Nederhand. Het Algemeen Dagblad blikte na 60 jaar in een reportage opnieuw terug op het hoogtepunt uit de bekerhistorie van de Holland/Victoria Combinatie. van 3e ronde: HVC – Sparta 3-1 door 1x Cees Houtveen, Jan Nederhand en Bennie Marcus. Kwartfinale: HVC – VVV 3-2 na verlenging met 1x Cees Houtveen en 2x Henk Wery. Deze wedstrijd kreeg later in een interview in het Algemeen Dagblad nog wat meer diepgang. Op 7 juni 1961 is de halve finale en eindigt het bekersprookje. Op neutraal NEC terrein te Nijmegen lijd de ploeg een 3-0 nederlaag tegen NAC. De finale is Ajax – NAC 3-0.

Hectische jaar voor het bestuur en de selectie

Tijdens een ingelaste vergadering eind mei 1962 bleek er een verschil van mening tussen het bestuur en de ledenvergadering. De financiële problemen waren groot en de vraag lag op tafel: is het zinvol om nog betaaldvoetbal te spelen. Inmiddels was er een speciale commissie op pad gestuurd om bedrijven bij de club te betrekken. Het Twentsch dagblad Tubantia kopte op 20 juni dat het bedrijfsleven de club onder voorwaarden wilde redden. De vereniging HVC wordt een stichting en de ledenraad moet worden ontbonden.

Nu het ene probleem opgelost lijkt, doemt er een ander op. De resultaten van de selectie werden minder met als voorlopig dieptepunt de periode 1961/1962. In de Nieuwe Tilburgsche courant van 25 mei 1962 kondigde het dagblad de wedstrijd tegen NOAD weinig inspirerend aan. Noem het toeval maar de advertentie werd zelfs door een rouwrandje omlijst. Was dit een onbedoelde aankondiging ? HVC eindigt op een 13e plaats van de 16 clubs en zal na dit seizoen mede door een reorganisatie van het betaald voetbal en degraderen naar de 2e divisie.

Icoon Piet Schrijvers: Het Beertje van Birkhoven

Piet(je) Schrijvers geboren op 15 december 1946 te Jutphaas is in 1963 een sensatie. Als welp begonnen bij vv RUC maar verkast naar 3e klasser SEC uit Soest. Vervolgens gehaald door HVC voor de betaalde jeugdcompetitie waar hij als zestienjarige onverwacht zijn debuut maakte. Vaste keeper Teus Heitman raakte door een schouderblessure in de lappenmand en 2e keeper Pierre Stevenaart werd de voorgaande nederlaag tegen Cambuur aangerekend. Hierdoor werd Piet de allerjongste debuterende keeper in het betaaldvoetbal. Dat het een verloren 2-3 wedstrijd werd maakte het debuut tegen streekgenoot ’t Gooi niet minder mooi. Pikant detail is wel de wijze waarop hij is binnengehaald. Zowel ’t Gooi als HVC zaten ooit op de tribune te scouten.

Piet: “t Gooi was er snel bij om mij een contract te laten tekenen maar mijn vader cancelde de overeenkomst en wilde het nog een keer rustig doorlezen”. Theo Mosterd voorzitter van HVC, ex doelman met een rijke carrière bij HVC en ’t Gooi kreeg er lucht van en legde Piet een mooier contract voor. En zo kaapte hij Piet Schrijvers voor de neus weg van zijn oude Hilversumse liefde. Piet: “Ik was nogal geïmponeerd door de verschijning van Theo Mosterd met zijn grote Mercedes. Hij bood me een basiscontract aan plus premies, reiskosten en een bromfietsje. Dat Theo Mosterd als ex doelman een goeie neus voor talent had blijkt wel uit de loopbaan van Piet. Hij keepte 269 wedstrijden voor Ajax en stond 46 onder de lat voor Oranje. Op 7 september 2022 is de 75 jarige Piet Schrijvers in een verzorgingshuis te Ermelo ingeslapen.

Clubicoon Ruud Maas: 15 jaar ouderwetse clubliefde.

Rudolf Lein Maas is geboren in Den Haag op 28 oktober 1939 en in 1950 verhuist met de familie naar Amersfoort. Hij begon bij Amersfoortse Boys en kwam via de jeugd in 1955 op 16-jarige leeftijd bij de senioren toen hij 18 jaar oud was. Ruud Maas blonk in zijn jonge jaren uit als ‘een ouderwetse midvoor in het stopper-spilsysteem’, zoals hij zichzelf typeert. “Elke week maakte ik een hoop goals bij de jeugd van Boys. Dat viel de mensen bij HVC op. Die vroegen op zeker moment of ik niet over wilde stappen naar de selectie, nou dat wilde ik wel en deed dat samen met ploeggenoot Henk Wery. “. Meestal trad Ruud op als rechtsbuiten. In die tijd gold het stopperspilsysteem nog als het enige ware waardoor een snelle buitenspeler goud waard is . Op 16 december 1957 zette Ruud zijn handtekening naast die van HVC-voorzitter en oud doelman Theo Mosterd en KNVB-topman Lou Brunt, voor het kapitale bedrag van 600,– per jaar. Daar moeten ze nu eens om komen. Maar goed, geld speelde kennelijk voor Maas niet zo’n grote rol, want hij bleef in totaal ruim 17 jaar bij HVC.

In zijn 15 semiprof jaren behoorde Ruud Maas tot de vaste kern en scoorde hij ruim 500 doelpunten in de competitie. Op 33-jarige leeftijd vond hij het welletjes. Inmiddels heeft hij na zijn pensionering als een soort conservator van zijn eigen museum alles gerangschikt over zijn tijd bij HVC. De voormalige semiprof bezit een schat aan historisch materiaal. Van contracten tot vaantjes, van krantenknipsels tot spelerskaarten. Keurig verpakt in mappen waar, door hem sinds zijn pensionering, veel zorg aan besteed is. Ruud: “In mijn eerste jaar kwam ik, als wisselspeler, langzaam in beeld als rechtsbuiten.”

“Ze hadden een heel goed elftal in die tijd met veel Amersfoortse jongens. Henk Vreekamp, Ben Marcus, Hans van Eeden als ook de Spakenburger Wout Heinen niet te vergeten. We reisden met HVC door heel Nederland.” Maas zag vele trainers komen en gaan. Hij noemt de namen van Bas Paauwe, Evert Sterk, Hans Croon en Hennie Hollink. “Croon was de man die mij naar de achterhoede heeft gehaald en als linksback liet spelen. Ik heb onder hem vijf heel fijne jaren gehad. Croon was voorbestemd om bondscoach te worden. Als het nodig was, bij een achterstand, dan ging ik als opkomende vleugelverdediger, mee naar voren en was daarmee een van de eersten in mijn tijd. En zo heb ik vele doelpunten voorbereid, vanaf de achterlijn, voor Mosje Temming of Cees Houtveen. Een aantal goals maakte ik zelf en scoorde wel dertien keer per seizoen. Ik ben nog een keer topscorer geweest van HVC als linksback.”

1967: HVC komt terug.

In het seizoen 1966/1967 bestaat de 2e divisie uit drie en twintig clubs. Het werd een lang seizoen voor HVC. De formatie draait bovenin mee en vooral thuis op Birkhoven worden de meeste overwinningen behaalt. HFC Haarlem wordt kampioen en ook nummer twee FC VVV promoveert automatisch. Drie ploegen gaan in een nacompetitie spelen om een derde promotie plaats. De eerste wedstrijd is HVC-Veendam 1-1, Nu moet men naar het Limburgse Roda Sport en dat wordt een daverende 0-4 winst. De 1e divisie is binnen op grond van een beter doelsaldo.

Een jonge 20 jarige Bennie Marcus, voetballer van HVC, hier bij de Pon-garage aan de Arnhemseweg. Hij kreeg deze Volkswagen cadeau van Ben Pon, sponsor van de club. Bennie had beloofd om een jaar lang niet te roken en te drinken. Zo was hij ‘s zondags fit voor de sport was de gedachte van Pon die ook voor ongeveer 125.000 gulden aan leningen verstrekte, waarmee nieuwe spelers konden worden aangekocht. Opvallendste naam was Mosje Temming uit Utrecht HVC met 30 goals van de tweede naar de eerste divisie schoot. Voorzitter Jacques Hogewoning toonde zich in aan de vooravond van het nieuwe seizoen ‘67/68 zeer ambitieus: “Wij nemen geen genoegen met een plaats in de middenmoot. Wij zijn uitdagend! Wij willen zo hoog mogelijk eindigen!” Zo liet hij in de krant ‘Het Centrum’ optekenen. De gehoopte opmars richting de eredivisie bleef echter uit. HVC bleef steken in de middenmoot van de eerste divisie.

Uit De Stadsbron: Ondertussen begonnen zich echter donkere wolken boven het voetbal in Nederland in het algemeen en rond HVC in het bijzonder samen te pakken. Overal in Nederland namen de toeschouwersaantallen fors af – door allerlei oorzaken – en ook HVC ontsnapte niet aan die trend. Bovendien namen de uitgaven van de clubs fors toe, onder meer aan spelerssalarissen. In 1966 had een rechter (in een zaak tussen Sparta en Theo Laseroms) bepaald dat clubs in het betaaldvoetbal hun spelers niet langer met een premie konden afschepen, maar zich als werkgever moesten gedragen en dus loon en sociale premies moesten gaan betalen. Overal kwamen clubs in financiële problemen en klopten aan bij gemeenten om steun. Het profvoetbal in Nederland moest saneren. In 1971 werd het aantal clubs ingekrompen van 51 naar 39. HVC overleefde deze sanering ternauwernood. Maar met het verdwijnen van twaalf zwakke broeders werd het bestaan in de eerste divisie er niet makkelijker op. Ondanks de ingreep van de de Bond werd er jaren achter elkaar verlies geleden. 

HVC gaat terug naar de amateurs

Op 20 mei 1973 speelde HVC haar laatste wedstrijd in het betaald voetbal. Het was uit tegen Eindhoven en eindigde met een 2-2 gelijkspel. HVC eindigde op een zestiende plaats van de twintig clubs met een gemiddelde aantal toeschouwers van 2200. In 1973 is er een afsplitsing tussen prof- en amateurtak en neemt de stichting SC Amersfoort de proflicentie van HVC over. HVC gaat vervolgens verder als amateur vereniging. In 1982 verlaat het semiprofvoetbal de stad en gaat ook SC Amersfoort ter ziele.